[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Podejźrzony (Botrychium spp.)
(1) Botrychium lunaria (L.) Swartz - Podejźrzon księżycowy,
(2) Botrychium matricariifolium A.Br. ex Koch - Podejźrzon marunowy,
(3) Botrychium simplex Hitschc.- Podejźrzon pojedynczy
Rodzina: Ophioglossaceae - Nasięźrzałowate
Synonimy: (1) Osmunda lunaria L.; (2) Botrychium rutaceum Willd., Botrychium ramosum (Roth) Aschers.;
Niem.: (1) Echte Mondraute; (2) Astige Mondraute; (3) Einfache Mondraute.
Morfologia: Grupa trwałych, niskich, delikatnych paproci dorastających do 20 cm wysokości.
Podejźrzon księżycowy osiąga wysokość 5-20 cm. Płonna część liścia jest wydłużona, w zarysie wąskoowalna, zielonożółta, błyszcząca, pojedynczo pierzasta, na szczycie zaokrąglona, z 2-9 półksiężycowatymi, zachodzącymi na siebie, całobrzegimi listkami. Liść płonny oddziela się w połowie wysokości rośliny. Część zarodnionośna osadzona na długim ogonku, wiechowata, góruje nad liściem płonnym. W stanie dojrzałym zarodnie żółte, czerwonobrązowe lub cynamonowe.
Podejźrzon marunowy osiąga wysokość 10-20 cm. Płonna część liścia jest jajowata w zarysie deltoidalna, tępa, pierzasta lub podwójnie pierzasta, na szczycie karbowana. Odcinki pierwszego rzędu są podłużne i tępe, odcinki drugiego rzędu zaokrąglone, całobrzegie. Liść płonny oddziela się w 3/4 długości rośliny. Część zarodnionośna osadzona na krótkim ogonku, wiechowata, nieznacznie tylko górując nad liściem płonnym. Zarodnie ułożone w dwóch rzędach, w stanie dojrzałym zarodnie jasnobrązowe lub źółtobrązowe.
Podejźrzon pojedynczy osiąga wysokość 10-12 cm. Płonna część liścia jest kolisto-jajowata, zielonożółta, całobrzega lub pierzasto nacinana o zaokrąglonych brzegach. Liść płonny oddziela się poniżej połowy długości rośliny. Część zarodnionośna osadzona na krótkim ogonku, wiechowata.
Biologia: Podejźrzon księżycowy - zarodnie dojrzewają w okresie od maja do sierpnia.
Podejźrzon marunowy - zarodnie dojrzewają w czerwcu i lipcu.
Podejźrzon pojedynczy - zarodnie dojrzewają w maju i czerwcu.
Ekologia: Podejźrzon księżycowy rośnie na trawiastych skarpach, murawach, w widnych lasach sosnowych i na poboczach dróg w lasach. Występuje w miejscach piaszczystych, nasłonecznionych, na glebach ubogich w wapń. Preferuje siedliska widne, tylko okresowo ocienione, świeże, umiarkowanie żyzne gleby piaszczyste lub piaszczysto-gliniaste o odczynie od umiarkowanie kwaśnego do zasadowego.
Podejźrzon marunowy rośnie na obrzeżach widnych lasów sosnowych, na suchych i świeżych murawach i na wrzosowiskach. Spotykany w miejscach nasłonecznionych, widnych, tylko okresowo ocienionych, świeżych, ubogich glebach piaszczystych o kwaśnym odczynie, ubogich w wapń, o kwaśnym odczynie.
Podejźrzon pojedynczy rośnie w miejscach widnych, nasłonecznionych, na suchych, trawiastych skarpach, murawach i na wrzosowiskach.
Rozmieszczenie: Podejźrzon księżycowy jest gatunkiem o zasięgu okołobiegunowym (cirkumpolarnym), obejmującym Europę, Azję i Amerykę Północną. W Europie zasięg tego gatunku obejmuje środkową i północną część, również tereny górskie. W Polsce występuje rzadko, na rozproszonych stanowiskach na niżu, częściej w obszarach górskich.
Podejźrzon marunowy jest gatunkiem o zasięgu okołobiegunowym, obejmującym Europę i Amerykę Północną. W Europie występuje głównie w środkowej części i w niższych położeniach górskich. Zwarty zasięg występowania w Europie obejmuje środkową i południową Skandynawię, Polskę oraz Niemcy, na pozostałym obszarze w znacznym rozproszeniu.W Polsce głównie na północy, na pozostałym obszarze rzadko, w rozproszeniu.
Podejźrzon pojedynczy jest gatunkiem okołobiegunowym, występującym w Europie i Ameryce Północnej. Na całym obszrarze występuje na rozproszonych stanowiskach.
W Polsce występuje bardzo rzadko.
Na terenie RDLP Zielona Góra podejrźon księżycowy występuje najczęściej, na pojedynczych rozproszonych stanowiskach na całym obszarze. Podejźrzon marunowy i podejźrzon pojedynczy należą do gatunków skrajnie rzadkich.
Uwagi: Podejźrzon księżycowy w przeszłości uważany był za "czarodziejskie ziele" o niezwykłej mocy. Roślina ta cechuje się dużą wrażliwością na promieniowanie południowe; szeroką stronę liścia ustawia zwykle w kierunku wschód-zachód a wąską w kierunku północ-południe.
Podejźrzon marunowy i podejźrzon pojedynczy podlegają ścisłej ochronie gatunkowej.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.