— W ZIELONEJ SZACIE —
śliwie odnalezione, to stali bywalcy na co jakiś czas aktualizowanej liście roślin chronionych. Choć zw yk ło się uważać je za rośliny rzadkie, to niektóre gatunki są dość pospolite. Nie zmienia to faktu, że większość stanowią rośliny niknące z naszego krajobrazu – wraz z przekształcaniem środowiska naturalnego oraz zanikaniem tradycyjnych, ekstensywnych metod gospodarowania, głównie pasterstwa i łąkarstwa. Rozmieszczenie storczyków w Polsce nie jest równomierne. Generalnie, możemy wyróżnić trzy regiony, w których jest ich więcej – to północna Polska, Wyżyny Południowopolskie i góry (w równiej mierze Sudety i Karpaty). Ciekawostką jest, że rośliny te pojawiają się, niekiedy wręcz masowo, w miejscach wyraźnie zaburzonych przez człowieka – w rowach, na skraju dróg, składach drewna, na wyrobiskach, hałdach i w kamieniołomach. Być może, ma to związek z dość sterylnym podłożem na takich stanowiskach, co sprawia, że storczykom nie zagraża tam konkurencja ze strony bujniejszej roślinności. • Obuwik i jego kompania Naszym najbardziej znanym i jednocześnie najokazalszym gatunkiem jest obuwik pospolity (Cypripedium calceolus L.). Możemy go spotkać w świetlistych, ciepłych lasach,
Stoplamek Fuchsa.
rosnących na podłożu zasobnym w węglan wapnia, a także w zaroślach i murawach kserotermicznych. W podobnych lasach można się natknąć także na wiele innych gatunków, jak kruszczyki i buławniki czy storczyk blady. Z murawami kserotermicznymi związane są dwulistnik muszy, storczyki: kukawka, drobnokwiatowy i purpurowy. Wiele gatunków – choćby storczyki: samiczy, cuchnący i błotny, stoplamek bzowy, storczyca kulista, gółka długoostrogowa czy kręczynka jesienna – preferuje łąki i pastwiska. Z kolei na torfowiskach występują m.in. kruszczyk błotny, kilka gatunków stoplamków, wątlik błotny i lipiennik Loesela. W borach szpilkowych rosną trzy gatunki – tajęż jednostronna, listera sercowata i kukuczka kapturkowata. Podkolany, listerę jajowatą i storczyka męskiego możemy spotkać w różnych zbiorowiskach – od łąk i muraw po lasy i torfowiska. Na wspomnianą listerę jajowatą i kruszczyka szerokolistnego natkniemy się nawet w ogrodach i parkach. W naszej florze występują też trzy gatunki storczyków bezzieleniowych, czyli takich, które nie prowadzą fotosyntezy, a potrzebne do życia substancje organiczne pobierają z organizmu żywiciela: gnieźnik leśny (substancje odżywcze czerpie z grzybów), storzan bezlistny (także pasożytuje na grzybach) oraz żłobik koralowaty (niezbędnych
związków organicznych dostarcza mu symbioza z wybranymi grzybami). Ta trójka związana jest z różnymi typami lasów. • Pamiętajcie o storczykach… Zdecydowana większość rodzimych storczyków kwitnie w maju i czerwcu, chociaż w górach nieco później i jeszcze w pierwszej połowie lipca można spotkać sporo kwitnących gatunków. Najwcześniej, bo w pierwszych dniach maja, zaczynają kwitnąć stoplamek bzowy i storczyk samiczy, w pełni lata kwitną kruszczyki i tajęża jednostronna, zaś kręczynka jesienna, co zdradza nazwa – aż do października. Warto pamiętać o tych roślinach, wybierając się na spacer czy wycieczkę przyrodniczą. Choć, wbrew powszechnemu wyobrażeniu, często bywają niepozorne, spotkanie ich dostarcza niezapomnianych wrażeń estetycznych, a także zapachowych. Przy okazji możemy poszerzać naszą wiedzę, a przy odrobinie szczęścia mamy szansę odkryć nowe stanowiska tych rzadkich, często zagrożonych wyginięciem, roślin. Do rozpoznawania gatunków przyda się aparat fotograficzny. Robiąc zdjęcia, możemy dokładnie porównać cechy napotkanych okazów z przedstawionymi w atlasie i dzięki temu zidentyfikować nieraz bardzo podobne gatunki. Może zrodzi się w nas pasja utrwalania piękna tych roślin na fotografii? ¶
Stoplamek bzowy.
wiosna 2016
ECHA LEŚNE
— 31