"Tony bardzo się krępował". Prawda wyszła na jaw dopiero po śmierci

Choć młodsze pokolenia widzów już tego nie pamiętają, tworzyli jeden z najpopularniejszych duetów w historii polskiej telewizji. On — znany podróżnik i dziennikarz, autor około 400 filmów dokumentalnych, ona — kobieta, która przemierzała świat, zanim stało się to modne. Ich program podróżniczy "Pieprz i wanilia", w którym opowiadali o podróżach po najdalszych zakątkach świata, oglądały miliony Polaków. Praca ta nie zawsze jednak była tak kolorowa, jak mogłoby się wydawać.

Tony Halik, Polak i Argentyńczyk, żołnierz Wermachtu, członek ruchu oporu — miał też jednak ciemne plamy w życiorysie, o których do końca bał się opowiedzieć swojej żonie. "Tony Halik, podróżnik wyjątkowy, tego na pewno nie można mu odebrać, był równolegle kapitanem statku własnej wyobraźni — i własnego życia. Mieszał wątki, wstydził się niewygodnych fragmentów, budował własny mit, ponieważ tylko taka konstrukcja pozwalała mu przetrwać" — pisał na łamach Onetu Łukasz Maciejewski.

Oprócz wspólnej pracy i pasji do odkrywania nowych lądów łączyło ich coś jeszcze — miłość. Para poznała się w Meksyku w 1974 r. przy okazji wywiadu, który Dzikowska, redaktorka, miała przeprowadzić ze sławnym podróżnikiem, laureatem Pulitzera. Ponoć oboje od razu wpadli sobie w oko. Ona od 17 lat miała jednak męża, Tony był żonaty z Pierrette Courtin.

Związek Halika sięgał drugiej wojny światowej. Sam brał udział w wojnie jako lotnik RAF-u, Pierrette pracowała jako sanitariuszka. To Francuzka opiekowała się Tonym, kiedy jego samolot został zestrzelony przez niemiecką obronę przeciwlotniczą. Co warte odnotowania, to właśnie podczas II wojny światowej Halik po raz pierwszy zetknął się z kamerą, filmując samoloty, również te zestrzeliwane. W czasie rekonwalescencji wysyłał listy do przyjaciela w Londynie, w których opisywał swoje wojenne doświadczenia — listy te były drukowane w jednym z brytyjskich czasopism. Tak narodziła się przygoda Halika z dziennikarstwem.

Po wojnie, w 1946 r., Tony wziął ślub z Pierrette. Swoją wspólną najsłynniejszą podróż odbyli jeepem z Ziemi Ognistej do Alaski. Rozpoczęła się ona w 1957 r. i trwała 1536 dni — para przemierzyła wspólnie 182 624 km (ponad czterokrotną długość równika Ziemi) i wydała ponad 80 tys. dol. Zwiedzili wówczas 21 krajów, przekroczyli 140 rzek i bagien, wybudowali 14 mostów i zmienili 8 kompletów opon. Podczas tej wyprawy urodził się ich syn, Ozana — według tego, co twierdził sam Halik, chłopiec otrzymał imię na cześć jednego z przedstawicieli Pierwszych Narodów, który miał uratować mu życie podczas walki dwóch plemion.

Kiedy rozkwitło uczucie między Halikiem a Dzikowską i w końcu podjęli oni decyzję, by być razem — ona postawiła jeden warunek: muszą wspólnie wrócić do Polski. Choć przez lata para uchodziła (i przedstawiała się) jako małżeństwo, tak naprawdę nigdy nie stanęli na ślubnym kobiercu. Sprawa wyszła na jaw dopiero dwa lata temu.

Halik na papierze do końca życia pozostał mężem Pierrette Courtin. Nie wystąpił o rozwód, bo nie chciał robić przykrości Pierrette i ich synowi. "Nigdy o tym nie mówiłam, bo Tony'emu sprawiłoby to przykrość... Nie byliśmy małżeństwem. On wszędzie powtarzał, że jesteśmy po ślubie, a ja temu nie zaprzeczałam. W jakimś wywiadzie powiedział nawet, gdzie braliśmy ślub i co było na stole weselnym. Tony bardzo się krępował, że żyliśmy w nieformalnym związku" — zdradziła Dzikowska na łamach książki "Tu byłem. Tony Halik" Mirosława Wklekłego.

Dzikowska po raz pierwszy zobaczyła Tony'ego Halika na ekranie telewizora. "Opowiadał o skoczkach w Acapulco, a ja pomyślałam: Jaki śmieszny facet. I wyłączyłam telewizor" — wspominała w wywiadzie dla "Vivy!". Wtedy jeszcze nie mogła wiedzieć, że właśnie z tym mężczyzną spędzi 24 lata i razem staną się gwiazdami polskiej telewizji.

Wspólnie mieszkali, podróżowali po wszystkich kontynentach, zbierając materiały do kolejnych programów. Dokonywali razem rzeczy niezwykłych: udało im się dostarczyć dowodów na to, że legendarna stolica państwa Inków znajdowała się w peruwiańskiej Vilcabambie.

Choć dziś dla wielu to może wydawać się nie do pomyślenia, swoje marzenia podróżnicze para realizowała w większości za własne pieniądze. Ich program — bijący rekordy polskiej telewizji format "Pieprz i wanilia" — nagrywany był nie w profesjonalnym studio przy Woronicza, lecz w piwnicy ich domu w podwarszawskim Międzylesiu.

— Tony żartował, że on napada na dyliżanse, a ja jestem burdelmamą (…) Prawda była taka, że Tony jako amerykański dziennikarz miał niezłą pensję, a potem niezłą emeryturę i podróżowanie stało się naszym sposobem na życie — wspominała ze śmiechem Dzikowska w jednym z wywiadów.

"On był taką barwą, kolorem, miał charyzmę, a ja miałam trochę większą wiedzę, zwłaszcza na temat zabytków i kultur. Uzupełnialiśmy się nawzajem" — mówiła Dzikowska w rozmowie z Onetem. Mieli wspólne zainteresowania: podróże, pokazywanie świata innym — w pewnym momencie doszli do wniosku, że łatwiej, przyjemniej i skuteczniej będzie im to robić razem. Przez 24 lata wspólnych podróży ich związek był jednak wielokrotnie wystawiany na ciężkie próby.

Nie tak dawno powstał film dokumentalny "Tony Halik" w reż. Marcina Borchardta. Film pokazuje m.in., w jaki sposób Elżbieta Dzikowska poznała przeszłość męża. "Borchardt nie ocenia, uczciwie referuje jeden życiorys, który nie do końca był uczciwy. Halik był swoim własnym kreatorem. Podświadomie wymyślał siebie na nowo, niekiedy plątał się w zeznaniach, mitologizował własną biografię, tak jak mitologizował własne osiągnięcia jako podróżnika. Ukrywał wstydliwe fakty, wymyślał osiągnięcia. Stała za tym obawa o to, że się wyda, że czar pryśnie, że ikona ekranu skompromituje się i zniknie" — pisał w swojej recenzji dokumentu Łukasz Maciejewski.

Halik nie był postacią krystaliczną i zdawał sobie z tego sprawę. Pewnie miał świadomość tego, jak ważna jest w takim przypadku autokreacja. O tym, że był tajnym współpracownikiem, do końca życia obawiał się opowiedzieć żonie. Podróżnik zmarł 23 maja 1998 r. po długiej chorobie. 28 maja został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w grobie rodzinnym obok Jadwigi Zbańskiej, primo voto Górskiej, matki Dzikowskiej.