Żółtlica chropowata
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żółtlica chropowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Flavoparmelia caperata (L.) Hale Mycotaxon 25(2): 604 (1986) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
.JPG)
.JPG)
Żółtlica chropowata (Flavoparmelia caperata (L.) Hale) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[2]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[3].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Flavoparmelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen caperatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1986 Mason Ellsworth Hale, zaliczając go do rodzaju Flavoparmelia[2].
Niektóre synonimy naukowe[4]:
- Imbricaria caperata (L.) DC. 1805
- Lichen caperatus L. 1753
- Lobaria caperata (L.) Hoffm. 1796
- Parmelia caperata (L.) Ach. 1803
- Parmotrema caperata (L.) M. Choisy 1952
- Platisma caperatum (L.) Hoffm. 1794
- Pseudoparmelia caperata (L.) Hale 1974
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Listkowata, rozetkowata plecha osiąga średnicę do 20 cm. Do podłoża przylega ściśle, lub jest słabo odstająca. Płaskie, pofałdowane odcinki osiągają szerokość do 1 cm, mają zaokrąglone brzegi, są pomarszczone i wielokrotnie pierzasto wcinane, a ich brzegi stykają się lub zachodzą na siebie. Powierzchnia górna ma barwę żółtawą, żółtozielonkawą, szarozieloną lub popielatą, a na obwodzie czasami jest brunatna[5][6]. Występują na niej brodawkowate lub wałeczkowate, pojedyncze, widełkowato lub koralikowato rozgałęzione izydia, szczególnie w środkowej części plechy. Plecha w miejscach występowania izydiów wygląda jak chropowata. Dolna powierzchnia plechy na obwodzie jest jasnobrunatna, ku środkowi coraz ciemniejsza, brunatna, na środku czarna i występują na niej liczne, czarne chwytniki[5]. Rdzeń plechy jest biały i znajduje się w nim ciągła warstwa glonów protokokkoidalnych[6].
Reakcje barwne: górna kora K-, C, KC + żółty, P-; rdzeń K, C, KC-, P + czerwony. Kwasy porostowe: w górnej korze kwas usninowy i niewielkie ilości atranorinu, w rdzeniu głównie kwas protocetrariowy[6].
Lekanorowe apotecja mają średnicę do 8 mm, brunatne tarczki i gładki lub karbowany brzeżek. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych elipsoidalnych zarodników o rozmiarach 8-12 × 5-6 μm[5]. Pyknidia zanurzone w plesze. Powstają w nich konidiospory o rozmiarach 6 × 1 μm[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Gatunek rozprzestrzeniony na całym świecie, poza Antarktydą występujący na wszystkich kontynentach oraz na wielu wyspach[7]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, jest jednak rzadki[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający[8]. W latach 2004–2014 był gatunkiem ściśle chronionym[9], od 9 października 2014 r. podlega ochronie częściowej[10].
Rośnie głównie na korze drzew liściastych, rzadziej na drewnie, mchach i skałach[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Flavoparmelia caperata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-03-09]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-04-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-03-10].
- ↑ Discover of Life. [dostęp 2015-03-10].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765).
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.