Wojsiłka zwyczajna
| Panorpa vulgaris[1] | |||
| Imhoff & Labram, 1845[2] | |||
_male,_Arnhem,_the_Netherlands.jpg) Samiec, Holandia | |||
 Samica, Polska | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wojsiłka zwyczajna | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Wojsiłka zwyczajna (Panorpa vulgaris) – gatunek owada z rzędu wojsiłek, blisko spokrewniony z wojsiłką pospolitą (gatunki siostrzane), występujący w Europie (w tym w Polsce) i Azji.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson został opisany w dziele Insekten der Schweiz, die vorzueglichsten Gattungen je durch eine Art bildlich dargestellt[3] autorstwa Ludwiga Imhoffa (tekst[4]) i Jonasa Davida Labrama, które było wydawane od 1836[5] do 1845 roku[4] w częściach[3]. Opis omawianego gatunku opublikowano prawdopodobnie w 1838 roku[5], dlatego taką datę przyjmują Rainer Willmann (1977) i Christoph Saure (2003)[5]. Takson opisano przypadkowo, gdyż autorzy scharakteryzowali nowy gatunek, myśląc, że mają do czynienia z wojsiłką pospolitą (Panorpa communis), opisaną przez Linneusza[5] (pomimo odmiennego wyglądu skrzydeł[5]); podali jednak niewłaściwą nazwę, ustanawiając tym samym nieświadomie nowy takson[5]: zamiast Panorpa communis zapisali Panorpa vulgaris – słowo użyte jako epitet gatunkowy ma bardzo zbliżone znaczenie[5]. Późniejsi inni badacze opisywali wojsiłkę zwyczajną jako odrębny gatunek bądź odmianę lub podgatunek wojsiłki pospolitej[5]. Przez lata takson był uznawany jednak za synonim wojsiłki pospolitej (Panorpa communis)[6][7][8]. Został jednak uznany za odrębny gatunek[9] siostrzany[10] (bliskie pokrewieństwo genetyczne[10]) wojsiłki pospolitej z uwagi na izolację rozrodczą (dokonano niepomyślnych prób krzyżowania[5]) i różnice morfologiczne (m.in. wzór na skrzydłach)[11]; gatunki te różnią się również upodobaniami siedliskowymi[11], co wykazały badania Klausa Petera Sauera i Reinhild Hensle[4] opublikowane w 1975 roku[7]. Pomimo tego takson ten nadal bywa podawany jako synonim wojsiłki pospolitej[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Silnie nakrapiane skrzydła, obecna duża plamka bazalna, rozciągająca się od żyłki medialnej do kubitalnej (Cu2), szerokie pasmo submedialne, ciągłe lub przerwane na poziomie żyłki medialnej, szeroka plamka brzeżna, opaska pterostygmatyczna na ogół kompletna, w kształcie litery Y[12]. Plamka apikalna pod opaską pterotygmatyczną bywa zwężona i odizolowana[12].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Zasięg geograficzny gatunku został określony przez Wolfganga Dorowa jako przypuszczalnie eurosyberyjski[13], notowany w Polsce, m.in. w Warszawie[9].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Stosunek ilościowy samców do samic jest względnie równy[4]. Podczas zalotów odbywających się o różnych porach dnia[4] dochodzi do czterech odmiennych ruchów skrzydłami[11], rola tych zachowań nie została dotychczas poznana[11]. Samice prawdopodobnie nie dokonują szczególnego wyboru samców przed kopulacją[4]. Samica składa przeciętnie 494 jaja[11]. W jednym roku rozwijają się dwa pokolenia[11], zazwyczaj bez diapauzy[11].
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Gatunek kserofilny i termofilny[9]. Wojsiłka zwyczajna występuje na łąkowych obrzeżach lasów[4], preferuje stanowiska suche[9], słoneczne i ciepłe[11]. Bywa spotykany w środowiskach miejskich, parkach i osiedlach[9].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Podobnie do innych wojsiłek, wojsiłka zwyczajna odżywia się padliną (rzadko atakuje i zjada żywe owady)[14], pobiera także spadź i spija nektar z kwiatów[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Panorpa vulgaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Panorpa vulgaris Imhoff & Labram, 1845. European Environment Agency. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
- ↑ a b Insekten der Schweiz, die vorzueglichsten Gattungen je durch eine Art bildlich dargestellt. Biodiversity Heritage Library. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Flügel, Malec 2013 ↓, s. 11.
- ↑ a b c d e f g h i Flügel, Malec 2013 ↓, s. 10.
- ↑ Flügel, Malec 2013 ↓, s. 6.
- ↑ a b c Dorow 1999 ↓, s. 659.
- ↑ Norman D. Penny, George W. Byers. A Check-List of the Mecoptera of the World. „Acta Amazonica”. 9 (2), s. 377, 1979-06. DOI: 10.1590/1809-43921979092365. ISSN 0044-5967. (ang.).
- ↑ a b c d e Wiesława Czechowska. Neuroptera and Mecoptera of Warsaw and Mazovia. „Memorabilia Zoologica”. 36, s. 177, 1982. Polish Academy of Sciences. Institute of Zoology. ISSN 0076-6372. (ang.).
- ↑ a b Manfred Hartbauer i inni, Diversity of wing patterns and abdomen‐generated substrate sounds in 3 European scorpionfly species, „Insect Science”, 22 (4), 2015, s. 521–531, DOI: 10.1111/1744-7917.12139, ISSN 1672-9609, PMID: 24818592, PMCID: PMC4768358 [dostęp 2022-01-10] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h K. P. Sauer, Reinhild Hensle. Reproduktive Isolation, ökologische Sonderung und morphologische Differenz der Zwillingsarten Panorpa communis L. und P. vulgaris Imhoff und Labram (Insecta, Mecoptera). Abstract. „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 15 (3), 2009-04. DOI: 10.1111/j.1439-0469.1977.tb00537.x. ISSN 1439-0469. (niem.).
- ↑ a b Pierre Tillier. Contribution à l’étude des Mécoptères de France. Deuxième partie : clé de détermination des Panorpa de France (Mecoptera Panorpidae). „L’Entomologiste”. 64 (1), s. 27, 2008. ISSN 0013-8886. OCLC 1568048. (fr.).
- ↑ Dorow 1999 ↓, s. 661.
- ↑ a b Flügel, Malec 2013 ↓, s. 13.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wolfgang H. O. Dorow: Mecoptera (Schnabelfllegen). W: Günter Flechtner, Wolfgang H. O. Dorow, Jens-Peter Kopelke: Zoologische Untersuchungen I 1990-1992. mit beiträgen von Marianne Demuth-Birkert, Andreas Malten, Reinhard Remane, Jörg Römbke, Sabine Schartner, Petra Zub. T. 5/2.1: Niddahänge östlich Rudingshain. Wiesbaden: Forschungsinstitut Senckenberg, Frankfurt am Main, 1999-08, seria: Mitteilungen der Hessischen Landesforstverwaltung, Band 32. ISBN 3-89051-224-0.
- Hans-Joachim Flügel, Franz Malec. Aktuelle Schnabelfliegen-Nachweise (Mecoptera) aus Nordhessen und ihre Blütenbesuche. „Lebbimuk. Abhandlungen und Berichte aus dem Lebendigen Bienenmuseum Knüllwald”. 10, 2013. ISSN 1613-8457. (niem.).