Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który usunął z przestrzeni prawnej przepis umożliwiający dokonanie aborcji ze względu na nieuleczalne wady u dziecka, lekarze boją się przerywać ciążę z uwagi na zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety. Obawiają się prokuratora. Teraz od matki można wymagać poświęcenia.
Do jednego ze szpitali na początku lutego 2021 zgłasza się kobieta w ciąży. Ma za sobą próbę samobójczą. Jedno dziecko zmarło jej po porodzie. Jest w kolejnej ciąży i grozi jej zakrzepica. Ginekolodzy, do których się zgłosiła zastanawiają się jak pomóc matce, ponieważ u dziecka wykryto wady. Biorą po uwagę możliwość terminacji ciąży z uwagi na zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety, ale jednocześnie obawiają się oddechu prokuratora na karku i odpowiedzialności karnej za dokonany czyn.
Z uwagi na anonimowość pacjentki nie podamy nazwy i lokalizacji szpitala, ale to jest przykład obrazujący przed jakimi dylematami prawno - medycznymi stają obecnie ginekolodzy i prawnicy po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. K 1/20, który usuną z przestrzeni prawnej przepis umożliwiający dokonanie aborcji ze względu na przesłankę embriopatologiczną
Lekarze boją się prokuratorów
- Poczucie zagrożenia wśród medyków znacznie wzrosło. Wynika to z kilku przyczyn. Po pierwsze, wyrok TK wpisał się w narrację antyaborcyjną, która rzutuje na zawężające rozumienie przesłanki zagrożenia zdrowia lub życia matki. Ani prawo, ani orzecznictwo nie wyjaśnia dostatecznie, jaki stopień zagrożenia życia lub zdrowia matki uzasadnia decyzję o terminacji ani też jakie są granice relacji czasowej pomiędzy zagrożeniem a związanym z nim realnym uszczerbkiem np. przy zagrożeniu depresją poporodową- wskazuje Oskar Luty, adwokat z kancelarii Firefield, zajmujący się m.in. doradztwem lekarzom i podkreśla, że lekarze obawiają się jak ich decyzje zakwalifikuje prokurator.
Sami lekarze przyznają, że pomoc kobietom jest teraz utrudniona. Dotychczas terminacje ciąży z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia matki, nie były częstymi sytuacjami, ale jeśli lekarz chciałby się powołać teraz na tę przesłankę przerwania ciąży, musi ją dobrze uzasadnić- Powinno być to dobrze opisane w dokumentacji medycznej, poparte badaniami, diagnostyką wskazującą, że ciąża stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia matki. To się da wykazać w sferze zdrowia fizycznego i wówczas podważanie opinii lekarza przez prokuratora nie powinno mieć miejsca- mówi Mirosław Wielgoś, Kierownik I Katedry i Kliniki Ginekologii i Położnictwa Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i konsultant krajowy w dziedzinie Perinatologii. Wskazuje, że depresja spowodowana ciążą także może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety- Ale ja nie śmiałbym tu jednoznacznie wskazywać bo to zależy od tego co psychiatra wskaże. Orzeczenie psychiatry też nie powinien podważać prokurator- dodaje prof. Wielgoś.
Depresja nie jest groźna dla ciężarnej
Na temat jednak depresji prawnicy z Instytutu Ordo Iuris mają odrębne zdanie. Dokonali szerokiej analizy wyroku Trybunału Konstytucyjnego wraz z uzasadnieniem i wskazali na swojej stronie internetowej, że: „W sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia kobieta ciężarna ma prawo do interwencji medycznych ratujących te dobra – także wtedy, gdy nieuniknionym skutkiem takich działań może być śmierć dziecka. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w których zagrożona jest jedynie kondycja psychiczna kobiety ciężarnej np. zagrożenia depresją w związku z ciążą”. Czyli krótko mówiąc, zdaniem Ordo Iuris depersja nie jest zagrożeniem dla życia i zdrowia kobiety.
Inna sprawa jest taka, że w wielu obszarach polskiego systemu zdrowia brakuje standardów leczenia. Medycy nigdy nie doczekali się kompleksowych wytycznych medycznych, które pomagałaby sklasyfikować dany stan kliniczny jako uzasadniający terminację ze względu na dobro ciężarnej -Ciąże pozamaciczne nie budzą wątpliwości, ale już różnorodne choroby sercowo-naczyniowe ciężarnych mogą być przecież przedmiotem różnorodnego podejścia pomiędzy lekarzami, a przez to również pomiędzy prawnikami- wskazuje mecenas Luty. Wtóruje mu prof. Wielgoś, dodając, że zakrzepica w ciąży też ma różne konsekwencje, ale może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety jeśli diagnostyka wykazała, że doprowadzi ona do udaru mózgowego.
Można wymagać ofiary od matki
Dla przypomnienia Trybunał Konstytucyjny orzekł, że "życie ludzkie jest wartością w każdej fazie rozwoju" i jako wartość, której źródłem są przepisy konstytucyjne, powinno ono być chronione przez ustawodawcę. W uzasadnieniu pisemnym z kolei Trybunał odniósł się m.in. do sytuacji zagrożenia życia i zdrowia matki. Wskazał, że może to się wiązać z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem płodu albo jego nieuleczalną choroby i, że jeżeli te okoliczności zaistnieją równocześnie to zastosowanie powinien mieć art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży - dopuszczający aborcje z powodu zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej.
W ocenie prof. Ryszarda Piotrowskiego, konstytucjonalisty z Uniwersytetu Warszawskiego jednak wyrok TK praktycznie utrudnia zastosowanie w przypadku aborcji przesłanki o zagrożeniu życia lub zdrowia kobiety -Na podstawie tego wyroku można wręcz się domagać od kobiety aby poświęciła swoje życie lub zdrowie. Według TK nie można też przyjąć, że duże prawdopodobieństwo upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby ma stanowić podstawę do automatycznego domniemania naruszenia dobrostanu kobiety ciężarnej bo nie ma żadnych mierzalnych kryteriów naruszenia dobra matki, które pozwalałyby na przerwanie ciąży- wskazuje prof.Piotrowski dodając, że tak ukształtowane prawo pomija zupełnie godność kobiety.
Zgodnie z art. 152 kodeksu karnego kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, a w przypadku gdy dziecko osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej do lat 8.
