Żaba jeziorkowa (Pelophylax lessonae)

Gromada: Płazy

Rząd: Płazy bezogonowe

Rodzina: żabowate (Ranidae)

Żaba jeziorkowa to mała, zielona żabka, którą można łatwo spotkać w lasach, w pobliżu małych zbiorników wodnych. Czasami pojawia się również w oczkach wodnych, dlatego warto ją bliżej poznać. Niestety ciężko ją odróżnić od pokrewnych gatunków, ale mam nadzieję, że ten artykuł choć trochę w tym pomoże.

Kilka słów o żabach zielonych

Żaba jeziorkowa należy do grupy „żab zielonych” (w nazewnictwie angielskim i niemieckim są nazywane „żabami wodnymi”), które łączy silny związek ze środowiskiem wodnym. Zgodnie z polską nazwą, większość jej przedstawicieli ma zieloną barwę, choć zdarzają się też wyjątki. W Polsce do żab zielonych należą trzy gatunki. Oprócz żaby jeziorkowej są jeszcze żaba śmieszka (Pelophylax ridibundus) oraz żaba wodna (Pelophylax esculentus). Ta ostatnia jest płodnym mieszańcem żaby jeziorkowej i żaby śmieszki. Wszystkie trzy gatunki mogą tworzyć mieszane populacje i dowolnie się ze sobą krzyżować. Dodatkowo są do siebie bliźniaczo podobne i przez to właśnie ciężko je od siebie odróżnić, a czasami jest to wręcz niemożliwe.

Wygląd

Żaba jeziorkowa jest najmniejszym gatunkiem żaby zielonej w naszym kraju. Jej wielkość waha się w granicach 5-6,5 cm. Rzadko trafiają się większe osobniki. Największa znaleziona w Polsce samica miała 8,3 cm. Samice są większe, niż samce. Bardzo ważną cechą identyfikacyjną u żab są ich tylne kończyny. U żaby jeziorkowej są krótkie i jeśli zostaną ułożone prostopadle do tułowia, to ich pięty nie będą się ze sobą stykały. Wewnętrzny modzel piętowy przy pierwszym (najkrótszym) palcu stopy jest duży, najczęściej wysoki, symetryczny i półksiężycowaty. Warto też dodać, że jest on 1,3-2 razy krótszy od pierwszego palca.

Ubarwienie żaby jeziorkowej jest najczęściej trawiastozielone z małymi, nielicznymi plamkami na grzbiecie. Zdarzają się też osobniki brązowe, ale zazwyczaj są dość rzadkie. W niektórych populacjach mogą jednak stanowić 10-20% osobników. Sporadycznie można natrafić na takie, które są niebieskie. Co do plamek, to jest ich zwykle mniej, niż u żaby wodnej. Z tego względu, ich układ i rozmiar mogą być czasami używane do nieinwazyjnego oznaczania osobników. Spód ciała jest zwykle jednobarwny, cielisty i z nielicznymi plamkami. Linia kręgowa jest jaśniejsza, niż grzbiet i zazwyczaj ma jasnozieloną barwę. Boczne fałdy grzbietowe są natomiast zielone lub jasnobrązowe.

**Ubarwienie żaby jeziorkowej – Pelophylax lessonae**

Samce żaby jeziorkowej należą do nielicznych płazów bezogoniastych w Polsce, które w czasie okresu godowego zmieniają swoją barwę z zielonej na zielono-żółtą lub niemal całkiem żółtą. Dodatkowo plamy na grzbiecie stają się wtedy niewyraźne lub całkiem zanikają. Skoro już o samcach mowa, to warto wspomnieć, że posiadają parzyste, białe rezonatory głosowe oraz jasnoszare modzele godowe, które pojawiają się w formie szorstkich zgrubień na pierwszych palcach przednich kończyn. Z takimi cechami dymorfizmu można się też spotkać u innych żab zielonych, ale zazwyczaj są ciemniejsze.

Gdzie ją można spotkać?

Żaba jeziorkowa zamieszkuje spory obszar Europy, który rozciąga się od zachodniej Francji i krajów Beneluksu aż do basenu Wołgi. Na północy Europy jej izolowane stanowiska znajdują się w południowej Norwegii i środkowej Szwecji. Do 1999 r. występowała także na jednym stanowisku w Wielkiej Brytanii. Na południu granicę jej występowania wyznaczają rzeki Lot, Sawa oraz Dunaj. Żaba jeziorkowa stroni od wyższych partii gór. Najwyżej położone stanowiska jej występowania znajdują się w Austrii i Niemczech, gdzie spotyka się ją na wysokościach 800-1000 m n.p.m. W literaturze można spotkać wzmiankę o tym, że znaleziono ją w Austrii na wysokości 1550 m ale nie ma pewności, czy aby na pewno był to właśnie ten gatunek.

W Polsce, żaba jeziorkowa jest jednym z najpospolitszych i najliczniejszych gatunków płazów. Prawdopodobnie występuje na całym obszarze naszego kraju, ale część badaczy uważa, że jej występowanie we wschodniej części Polski jest nierównomierne, ponieważ na wielu obszarach nie została jeszcze znaleziona. Możliwe jednak, że wynika to z małej intensywności badań herpetologicznych oraz z trudności w odróżnieniu jej od innych gatunków żab zielonych. W naszych górach występuje zazwyczaj na wysokości od 300 do 700 m n.p.m. i jest tam najliczniejszym gatunkiem żab zielonych. Rekordowe pod względem wysokości stanowisko tego płaza odnotowano w okolicach Chochołowa, na wysokości 770 m n.p.m.

Wbrew swej nazwie, żaba jeziorkowa rzadko się pojawia w jeziorach, natomiast w kanałach i w rzekach w ogóle nie występuje. Preferuje za to małe, płytkie zbiorniki wodne, zwłaszcza te, które znajdują się w lasach. W stawach leśnych często jest dominującym gatunkiem żab zielonych. Często też zasiedla zbiorniki okresowe, takie jak kałuże oraz rowy wypełnione wodą. Żaba jeziorkowa wykazuje dużą tolerancję na kwaśny odczyn wody, dlatego często się pojawia w torfiankach (nawet w takich, gdzie pH dochodzi do 5). Spotyka się ją również w stawach śródpolnych.

Podobnie jak inne żaby zielone, unika wód mocno zacienionych oraz pozbawionych roślinności szuwarowej, wśród której mogłaby się ukrywać. Nie najlepiej się też czuje w zbiornikach silnie przekształconych przez człowieka. Czasami można ją jednak znaleźć w stawach rybnych. Jeśli jednak chcemy, aby ta ciekawa żabka odwiedzała nasze oczko wodne, to powinniśmy zadbać o to, aby w jak największym stopniu przypominało naturalne zbiorniki wodne, które znajdują się w naszej okolicy. Jeśli np. będziemy chcieli wybrać do niego jakieś rośliny, to postawmy na gatunki rodzime, ponieważ to właśnie wśród nich żaba jeziorkowa i inne zwierzęta będą się czuły najlepiej.

Tryb życia i okres godowy

Żaba jeziorkowa jest aktywna głównie w ciągu dnia. Zazwyczaj przesiaduje tuż przy brzegu, w miejscach nasłonecznionych. Czasami, przy gęsto zarośniętych brzegach małych zbiorników wodnych, można się natknąć na sporo osobników tego gatunku. Gdy poczują się zagrożone, jednym susem wskakują do wody i czekają na dnie, aż zagrożenie minie. Żaba jeziorkowa jest drapieżnikiem, który poluje na mniejsze od siebie zwierzęta. Jej głównym pożywieniem są różne owady, zwłaszcza muchówki, których nie brakuje nad brzegami wód. Czasami może też polować na małe kręgowce, zwłaszcza na inne płazy, ale ze względu na małe rozmiary zdarza jej się to dużo rzadziej, niż np. żabie śmieszce.

Większość swojego życia spędza w wodzie, ale często też podejmuje wędrówki po lądzie. Zdarza się to zwłaszcza wtedy, gdy zamieszkiwany przez nie zbiornik wodny wysechł lub brakuje w nim pożywienia. Niektóre osobniki mogą pokonywać dystans kilku- kilkunastu kilometrów. Żaby jeziorkowe badane w Austrii wędrowały na odległość aż 15 km. Jeśli już decydują się lądowe wędrówki, to zwykle trzymają terenów wilgotnych, ponieważ zbyt długi pobyt w suchym środowisku mógłby je narazić na utratę wody. Żaba jeziorkowa opuszcza też środowisko wodne aby poszukać miejsca do zimowania, ponieważ hibernuje tylko na lądzie. Co ciekawe, jest bardzo odporna na niskie temperatury, co pomaga jej zimować w naszych warunkach.

Ze snu zimowego budzi się gdzieś tak pod koniec kwietnia i w maju przystępuje do godów. W ostatnich latach coraz częściej obserwuje się jednak, jak zaczyna migrować w kierunku wód znacznie wcześniej (czasami nawet pod koniec marca). Prawdopodobnie jest to związane z ocieplaniem klimatu. Podczas godów samce tworzą duże skupiska, które mogą się składać z setek, a nawet tysięcy osobników. W takich grupach mogą się też znajdować inne gatunki żab zielonych, przez co takie skupiska mogą być jeszcze większe.

Rechotanie samca przypomina sylaby „koak” lub „oak”, a czasami „ker, err” i jest wydawane z częstotliwością od 30 do 45/s. Trochę przypomina to, wydawane przez samca żaby śmieszki, ale jest znacznie cichsze, bardziej stłumione i równomierne. Z drugiej jednak strony, żaba jeziorkowa trzyma się w większych grupach, niż żaba śmieszka, dlatego jej koncertowanie może być głośniejsze. Zwykle samce żab jeziorkowych rechoczą wieczorami, ale zdarza się też, że można je usłyszeć w ciągu dnia. Samiec, który zauważy samicę, podpływa do niej i przytrzymuje ją pod pachami, dzięki czemu łączy się z nią w ampleksus.

Samica składa od 500 do 4500 jaj, ale zazwyczaj jest ich od 1000 do 2000. Wszystkie znajdują się w małych pakiecikach liczących po ok. 100 jaj. Niestety, na tym etapie rozwoju śmiertelność u tego gatunku jest bardzo duża i tylko z 45% jaj wylęgną się kijanki. Te, którym się poszczęści, przychodzą na świat już po tygodniu, a ich rozwój trwa 2-3 miesiące. To, jak szybko urosną, zależy od warunków panujących w ich otoczeniu. Najszybciej rosną wtedy, gdy mają dużo pożywienia, jest mało drapieżników, a woda ma odpowiednią temperaturę. Gdy jest inaczej, ich rozwój może się przeciągnąć. Kijanki znajdują się w menu wielu drapieżników, np. innych płazów, ryb i wodnych owadów.

Metamorfoza kijanek następuje gdzieś w połowie lipca, choć osobniki, które miały wyjątkowo dobre warunki rozwoju, przeobrażają się już w czerwcu. Żaba jeziorkowa osiąga dojrzałość płciową już po pierwszym zimowaniu, czyli najwcześniej spośród wszystkich naszych żab zielony i większości krajowych płazów. Aby znaleźć sobie zimową kryjówkę, żaby zaczynają wędrówki pod koniec września lub na początku października.

Ochrona

Na terenie Polski, żaba jeziorkowa wciąż jest licznym gatunkiem, ale w wielu rejonach Europy jej liczebność spada. W Rumuni na przykład jest jednym z najrzadszych płazów i ustępuje tylko ropusze szarej. Szczególnie zagraża jej degradacja małych zbiorników wodnych w których odbywa rozwój. Dotyczy to zwłaszcza wód znajdujących się na terenach rolniczych, które często są zanieczyszczone pestycydami, nawozami i ściekami. Dodatkowo zagraża jej też obniżanie się poziomu wody i osuszanie zbiorników wodnych. Właśnie dlatego powinna zostać uznana za najbardziej zagrożony gatunek żaby zielonej w naszym kraju.

Do 2014 r. żaba jeziorkowa była u nas objęta całkowitą ochroną gatunkową, jednak obecnie znajduje się tylko pod ochroną częściową. Na Czerwonej Liście IUCN widnieje z kategorią LC, co oznacza, że jest gatunkiem najmniejszej troski, jednak lokalne populacje, które wykazują tendencje spadkową, powinny mieć wyższą kategorię. We wspomnianej wcześniej Rumunii proponuje się, aby miała kategorię EN, która oznacza, że gatunek jest zagrożony wyginięciem. Żaba jeziorkowa została też wymieniona w VI załączniku Dyrektywy Siedliskowej i III załączniku Konwencji Berneńskiej.

Autor: Mateusz Sowiński

Zobacz artykuł o płazach w ogrodzie: https://prawanatury.com/artykul/plazy-w-ogrodzie/

< Powrót