Rododendrony coraz częściej zaczynają zdobić ogrody, choć nie są to krzewy łatwe w uprawie. Ale za to za troskę odwdzięczają nieziemsko pięknym kwitnieniem, warto zatem poświęcić im nieco uwagi. Nazwa botaniczna „Rhododendron” wywodzi się z greki i tłumacząc dosłownie znaczy „drzewo różane”. Należy do rodziny wrzosowatych i określając go mianem rododendrona lub różanecznika chodzi o gatunki i odmiany o skórzastych i zimozielonych liściach, a azaliami nazywa się gatunki o liściach miękkich, które są na zimę zwykle zrzucane. Wszystkie one, zarówno rododendrony-różaneczniki jak i azalie pod względem botanicznym stanowią jedną jednostkę taksonomiczną.
Kilka rad jak chronić rododendrony:
Zarówno różaneczniki jak i azalie są krzewami dość wymagającymi i należy je traktować z należytą troską. Niestety są również narażone na ataki patogenów i szkodników. By je chronić należy wiedzieć, że:
- jeśli zauważymy zmiany chorobowe na liściach, pędach czy kwiatach należy te części szybko usuwać i utylizować,
- cięcie roślin zwiększa ich podatność na atak patogenów, dlatego należy je ograniczać do minimum,
- odczyn gleby dla różaneczników i azalii musi być kwaśny (większość odmian nie toleruje pH >5,5),
- rośliny podlewamy przy powierzchni ziemi, nie moczymy zimną wodną liści i kwiatów,
- jesienią dokładnie zgrabiamy opadłe liście, przede wszystkim azalii i je utylizujemy,
- zwłaszcza odmiany zimozielone okrywamy przed zimą białą agrowłókniną, nie tyle nawet przed mrozem co przez zimnymi wiatrami, które potęgują odparowywanie wody z liści,
- rośliny przed zimą powinny być kopczykowane,
- gatunki zimozielone są narażone zimą na fizjologiczną suszę, dlatego gdy jest odwilż a nie ma śniegu i nie pada deszcz powinno się rośliny podlewać.
Choroby fizjologiczne rododendronów
Chloroza
Objawem jest żółknięcie blaszek liściowych, podczas gdy unerwienie wciąż pozostaje zielone. Przyczyny mogą być dwie: albo roślina cierpi na niedobory żelaza albo podłoże jest zbyt ciężkie i zasadowe. Jeśli nie możemy definitywnie wykluczyć drugiej przesłanki, to jednocześnie ściółkujemy podłoże wokół roślin kwaśnym torfem i co 10 dni opryskujemy krzewy siarczanem żelaza i siarczanem magnezu (stężenie 0,1%). Jeśli nie mamy kwaśnego torfu możemy ściółkować korą iglaków i dodatkowo zastosować nawóz zakwaszający.
Żółknięcie i zasychanie liści
Przyczyną takich objawów jest najczęściej niedobór wody. Rododendrony w okresach bezdeszczowych należy systematycznie podlewać. Może się to zdarzyć również zimą. Rododendrony mają bowiem szeroki, ale płytki system korzeniowy. Jeśli świeci słońce i wieje zimny wiatr to z liści odparowuje woda. Jednocześnie podłoże jest zamarznięte i roślina nie jest w stanie uzupełnić niedoborów. Dlatego należy ją zimą okrywać, a gdy jest odwilż, podlewać. Z powodu płytkiego korzenienia się nie powinno się ich również sadzić pod drzewami, których korzenie również nie sięgają głęboko jak lipy, brzozy, kasztanowce i jesiony. Będą wówczas z drzewami konkurować o wodę i raczej nie mają większych szans, chyba, że są systematycznie podlewane.
Choroby różaneczników
Opieńkowa zgnilizna korzeni
Różaneczniki źle znoszą zbyt wilgotne podłoże. Często stają się wówczas obiektem ataku opieńki miodowej. Gdy krzewy wiosna zaczynają więdnąć trzeba sprawdzić, jak wygląda ziemia wokół pnia i jego podstawa. Na szyjce korzeniowej będzie można dostrzec grzybie opieńki pod postacią białych płatów. W samej ziemi znajdziemy grzybnię w postaci czarnych sznurków. Jeśli nie zareagujemy, jesienią wkoło krzewów pojawią się owocniki grzyba. Będą miały kapelusze o średnicy ok. 5 cm o miodowej barwie. Silnie porażone krzewy należy usunąć i zutylizować, tak samo okoliczną ziemię a samo miejsce zdezynfekować środkiem grzybobójczym, np. Switch 62,5 WG.
Fytoftoroza
Pierwsze objawy to blednięcie liści, następnie zaczynają brązowieć i zwijając się w łódeczkę w tej postaci zasychają. Grzyb przenosi się wraz z wodą w glebie a roślina zostaje zainfekowana przez uszkodzenia w korzeniach i szyjcie korzeniowej. Jeśli różanecznik został zaatakowany, powinno się go wykopać i trwale zutylizować. A ziemię odkazić np. preparatem Magnicur Energy a wobec pozostałych krzewów zastosować profilaktyczny oprysk Ridomil Gold. Nowa ziemia w tym miejscu powinna być mieszanką kwaśnego torfu i przekompostowanej kory iglaków. W środowisku kwaśnym rozwijać będą się wówczas grzyby symbiotyczne, dzięki którym różaneczniki zdrowo się rozwijają.
Plamistość liści
Gdy różaneczniki nie są zasilane nawozami, przemarzną albo cierpią na niedobór słońca to na ich liściach mogą się pojawić brązowe albo czarne plamy, często z czerwoną otoczką. Powodem są grzyby z rodzaju Cercospora handelii lub Colletotrichum gloesporioides. Z czasem liście zasychają i opadają. By krzewy nie zmarniały, trzeba szybko zrobić oprysk, np. preparatem Scorpion 325 SC.
Zamieranie pąków kwiatowych
Jeśli wiosną na pąkach różaneczników pojawią się kolczaste narośla, to są to skupiska grzyba z rodzaju Pycnostysanus azaleae. Zaatakowane pąki należy wyciąć a szkodnika przenoszącego patogen, czyli skoczka różanecznikowego zacząć zwalczać. Pamiętać należy, żeby następną wiosnę rozpocząć od opryskania krzewów preparatem miedziowym, np. Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC.
Guzowatość korzeni
Wiosną i jesienią szczególną uwagę zwracamy na korzenie różaneczników. Jeśli na szyjce korzeniowej i korzeniach widoczne są białe guzki (z czasem twardnieją i brunatnieją) o średnicy 5-20 mm to usuwamy je, a powstałe ranki zabezpieczamy siarczanem miedzi i maścią ogrodniczą.
Mączniak prawdziwy różanecznika
Chorobę powodują grzyby Erysiphe penicillata i Erysiphe azaleae. Pierwsze objawy pojawiają się na początku lipca – nieregularne, mączyste plamy na liściach by zająć cały liść wraz z ogonkiem. Liście zwijają się ku dołowi. Mączniak nie oszczędza również pąków i pędów. Chorobie sprzyja ciepło i zbyt duże zacienienie roślin. Zapobiegawczo można stosować Biosept Active. Gdy choroba zaatakuje: Amistar 250 SC lub Signum 33 WP.
Szkodniki różaneczników
Prześwietlik różanecznikowiec
Ich żerowanie zwiastują pojawiające się na wierzchu blaszki liściowej żółte a w analogicznych miejscach na spodzie rdzawe plamy. Można również dojrzeć same szkodniki, które są białymi pluskwiakami o dł. 4 mm, widoczne są również ich czarne odchody. Można je zwalczyć za pomocą preparatu Karate Gold lub tego samego preparatu w wygodnej formie - Karate Spray.
Opuchlak truskawkowiec
Chrząszcze pojawiają się na przełomie kwietnia i maja a skutkiem ich żerowania są półokrągłe wygryzione liście. Ciężko jest je zwalczać, gdyż swoje kryjówki opuszczają nocą. Ich białe larwy z brązową główką natomiast bytują pod ziemią i od czerwca do sierpnia wygryzaj korzenie i szyjki korzeniowe. Powoduje to powolne zamieranie krzewów. Z opuchlakami walczyć możemy przy użyciu Mospilan 20 SP podlewają ziemią wokół krzewów.
Skoczek różanecznikowy
Podłużne, czerwono-zielone, skaczące szkodniki żerują na liściach obgryzając je zarówno od brzegów jak i robiąc dziurki w środku. Pojawiają się w czerwcu. Ich obecność dodatkowo grozi również wystąpieniem zamierania pąków kwiatowych. Opryski Mospilan 20 SP najlepiej jest wykonywać wczesnym rankiem.
Choroby azalii
Szara pleśń
Grzyb Botrytis cinerea, który odpowiada za tę chorobę atakuje mnóstwo najróżniejszych gatunków roślin, również azalie. Wystarczy, że rosną posadzone zbyt gęsto a do tego jest ciepło i wilgotno. Najczęściej wówczas atakuje siewki, choć zdarza się, że i starsze krzewy. Na liściach, rzadziej na pędach, pojawiają się szybko rozprzestrzeniające się brunatne plamy z watowym, pylistym nalotem a powierzchni. Chorobę można zwalczać preparatami: Switch 63,5 WG, Amistar 250 SC czy Magnicur One-Day.
Biała gruboszowatość liści azalii
Choroba ta dotyka azalii uprawianych w pojemnikach. Na liściach pojawiają się czerwone lub zielone guzy, które pokrywają się z czasem białym nalotem. Na tę chorobę nie ma lekarstwa, całą azalię należy wyrzucić, najlepiej razem z doniczką.
Septorioza
Powoduje ją grzyb o nazwie Septoria azaleae a zaczyna się rozwijać, gdy liście azalii przez dłuższy czas są wilgotne, powodując powstawania czerwono-brązowych plam. Liście zaczynają w końcu opadać a krzew bardzo słabo kwitnie. I to jest jeden z powodów, dla których azalii nie podlewamy zraszając całe rośliny a tylko na poziomie podłoża. Chorobę możemy zwalczać preparatami: Evasiol, Amistar 250 SC lub Scorpion 325SC.
Zgnilizna twardzikowa kwiatów
Grzyb pod nazwą Ovulinia azaleae poraża płatki kwiatów, które pokrywają się kleistymi, bezbarwnymi plamami. Na nich pojawiają się czarne punkciki grzybni (sklerocja). Lepiej jest tej chorobie zapobiegać niż ją leczyć, więc jeśli wystąpiła w poprzednim sezonie, wiosną dobrze jest zrobić oprysk preparatem Amistar 250 SC.
Opadanie liści
W wypadku gwałtownych lub innych zmian w otoczeniu – nagły spadek temperatury, wichura, zbyt duże wahania wilgotności czy piekące słońce azalie mogą tracić liście. Najczęściej dotyka to roślin rosnących w donicach.
Opieńkowa zgnilizna korzeni
Objawy choroby i sposób zwalczania dokładnie taki sam jak przypadku różanecznika.
Fytoftoroza
Objawy choroby i sposób zwalczania dokładnie taki sam jak przypadku różanecznika.
Mączniak prawdziwy azalii
Objawy choroby i sposób zwalczania dokładnie taki sam jak przypadku różanecznika.
Szkodniki azalii
Mszyce
Najczęściej pojawiają się na azaliach uprawianych w pojemnikach, zasiedlając młode liście i pędy. Przy okazji wysysania z roślin soków wydzielają spadź, która staje się dodatkowo siedliskiem grzybów sadzowych. Liście zaczynają żółknąć a krzewy marnieją. Produktów, które zwalczają mszyce, zarówno tych naturalnych (Pokrzywa, Agrocover Spray) czy też środków ochrony roślin (Karate Gold, Deltam AL) jest sporo i szybko można się mszyc pozbyć.
Przędziorek chmielowiec
To maleńkie pajączki (by je dostrzec potrzebna jest lupa) barwy żółtozielonej, które atakują rośliny, gdy jest słonecznie i upalnie. Podobnie jak mszyce wysysają sok w roślin powodując ich powolne żółknięcie i zamieranie. Dodatkowo na azaliach pojawia się delikatna pajęczynka. Do zwalczania stosuje się Nissorun Strong 250 SC lub Sanium Przędziorki.
Roztocz truskawkowiec
Objawem żerowanie roztoczy są kurczące się liście. Sprzyja temu ciepło i duża wilgotność powietrza. Jeśli dojrzymy takie objawy na liściach azalii, konieczny jest oprysk Mospilan 20 SP.
Piędzik przedzimek
Gąsienice piędzika, które żerują na liściach azalii pozostawiają po sobie obgryzione brzegi liści i pąki oraz rozpięte między częściami roślin nici. Najlepiej jest je zwalczać na przełomie marca i kwietnia, czyli w trakcie wylęgu. Oprysk wykonać można preparatem Karate Gold.
