Zamieranie pędów drzew i krzewów iglastych jest najpewniej jedną z najczęstszych przypadłości, z którą muszę się mierzyć ogrodnicy w swoich przydomowych ogrodach. Przyczyn takiego stanu może być kilka - od błędów pielęgnacyjnych, przez atak szkodników, aż po infekcje wywołane pasożytniczymi grzybami. Dlatego warto dobrze je poznać, aby móc skutecznie im zapobiegać, a także przeciwdziałać, jeśli się pojawią. Jak to zrobić? Odpowiadamy!
Fizjologiczne przyczyny zamierania pędów roślin iglastych
Chociaż uznaje się powszechnie, że iglaki to rośliny wyjątkowo odporne, jednak błędy pielęgnacyjne mogą prowadzić do osłabienia ich kondycji, co często objawia się właśnie zamieraniem pędów. W przypadku niedoborów wodnych czy pokarmowych to roślina „poświęca” swoje dystalne części, co pozwoli jej na prawidłowe odżywienie głównego pnia i największych gałęzi, a w efekcie umożliwi przetrwanie. Jakie są najczęstsze przyczyny fizjologiczne zamierania pędów u iglaków?
- przemarznięcie - młode iglaki często potrzebują dodatkowej ochrony podczas mroźnych zim. Zwłaszcza te, posadzone w sezonie poprzedzającym, które nie zdążyły odpowiednio się ukorzenić. Aby zapobiegać przemarznięciu, należy okrywać na zimę młode rośliny, stosując agrowłókninę, kaptury chroniące przed mrozem lub słomiane maty;
- przesuszenie - niedobory wody również mogą prowadzić do objawów usychania końcówek pędów. Oprócz zwyczajowego niedoboru wody, do którego dochodzi zwykle podczas upalnych letnich miesięcy, przesuszenie rośliny może być spowodowane tak zwaną suszą fizjologiczną. Do zjawiska dochodzi zazwyczaj na przedwiośniu, gdy pogoda sprzyja odparowaniu wody z igieł, a podłoże jest wciąć przemarznięte i więzi w sobie wodę, przez co korzenie roślin nie mają do niej dostępu.
Remedium na suszę fizjologiczną może być zastosowanie hydrożelu ogrodniczego w podłożu, który zwiąże wodę, ale nie pozwoli jej zamarznąć. To dobre rozwiązanie zwłaszcza dla młodych roślin, których system korzeniowy jest stosunkowo płytki i nie ma szans na to, by pobrać wodę z głębszych, niezamarzniętych warstw gleby;
- niedobór magnezu - niedostatek magnezu w podłożu może powodować brązowienie igieł iglaków, które objawami przypominać zamieranie pędów. W tym wypadku należy zastosować specjalny nawóz dla roślin iglastych, który będzie zawierał większe ilości tego pierwiastka.
Nieprawidłowości pielęgnacyjne mogą prowadzić nie tylko do widocznych uszkodzeń roślin, ale przede wszystkim do ogólnego pogorszenia ich zdrowotności, która może nie być widoczna gołym okiem, jednak będzie stanowiła otwarte zaproszenie dla patogenów grzybowych i szkodników.
Czytaj również... Dlaczego iglaki brązowieją po zimie?
Zamieranie pędów wywołane przez grzyby
Chociaż w przyrodzie występuje wiele patogenów odpowiedzialnych za zamieranie pędów roślin iglastych, w większości przypadków za pogorszenie stanu roślin odpowiedzialne są dwa gatunki grzybów: Phomopsis juniperovora oraz Kabatina juniperi. Obydwa patogeny wykorzystują do rozwoju długotrwałe opady deszczu oraz późne, wieczorne zraszanie, po którym woda długo utrzymuje się na roślinach.
Chociaż ogólne objawy infekcji nie różnią się w przypadku obu patogenów - w obu przypadkach zamierają wierzchołki pędów, a zgnilizna nie rozprzestrzenia się na pozostałe części roślin. Bardzo istotne jest jednak ich prawidłowe rozróżnienie, ponieważ profilaktyka i możliwości ochrony są zasadniczo inne dla każdego z nich. Z pomocą przychodzi termin wystąpienia objawów.
Przeczytaj również... Na co chorują iglaki? Najpopularniejsze choroby grzybowe iglaków
Jeśli zauważamy zamieranie wierzchołków pędów bardzo wcześnie, bo na przełomie lutego i marca, to patogenem odpowiedzialnym za to jest z pewnością Kabatina. Z kolei infekcja grzybem Phomopsis objawia się albo na przełomie kwietnia i maja, albo sierpnia i września.
Ważność rozpoznania wynika z faktu, że nie znaleziono jeszcze skutecznego preparatu, który zwalczyłby grzyby z gatunku Kabatina juniperi, stąd w razie infekcji tym konkretnym patogenem, jedyną skuteczną metodą na ograniczenie problemu jest wycinanie zaatakowanych fragmentów, wzmocnienie ogólnej kondycji rośliny oraz ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi (także tymi wywołanymi żerowaniem owadów).
Z kolei w przypadku infekcji grzybem Phomopsis juniperovora świetnie sprawdzają się profilaktyczne opryski, wykonywane w okresie od pojawienia się młodych przyrostów aż do ich całkowitego zdrewnienia, jeszcze przed zauważeniem jakichkolwiek objawów. Zwykle w okresie od marca do kwietnia zaleca się przeprowadzić dwa lub trzy opryski w odstępach co 7-14 dni, a następnie jeden lub dwa takie zabiegi jesienią. Zwłaszcza po długotrwałych, wiosennych czy jesiennych opadach warto zastosować oprysk, do którego świetnie sprawdzi się Scorpion 325 SC.
Innym patogenem, który najchętniej atakuje szczególnie chętnie jałowce, tuje i cyprysiki jest Pestalopsis funerea. Ten patologiczny grzyb może powodować zgniliznę korzeni, sadzonek i podstawy pędu, ale często objawia się u wierzchołków pędów, powodując zamieranie pędów, ich żółknięcie i więdnięcie. Zmiany te zaobserwować można zazwyczaj wiosną, ponieważ wtedy grzyb atakuje roślinę osłabioną po zimie, często uszkodzoną przez mróz lub po prostu przemarzniętą. Chore fragmenty należy jak najszybciej wyciąć i spalić, stosując przy tym oprysk z fungicydów, np. Switch 62,5 WG.
Stosując profilaktykę przeciwko zamieraniu pędów spowodowanemu infekcją grzybiczą, warto wziąć pod uwagę następujące zasady:
- nasadzenia powinny być na tyle rozrzedzone, by zapewniały dobrą cyrkulację powietrza roślinom;
- wiosną i jesienią szczególnie ostrożnie wykonywać wszystkie prace przy roślinach iglastych, by uniknąć ich uszkodzenia czy zranienia;
- podlewać rośliny wczesnym rankiem, aby w ciągu dnia igły zdążyły obeschnąć;
- unikać zbyt silnego formowania i cięcia, by ograniczyć przyrost młodych, wrażliwych pędów;
- stosować nawożenie prawidłowe dla danego gatunku, unikając przenawożenia;
- od razu wycinać wszystkie podejrzane fragmenty pędów;
- wybieranie do nasadzeń odpornych odmian i zdrowych sadzonek.
Objawy porażenia wspomnianymi patogenami mogą, zwłaszcza niewprawnemu ogrodnikowi przypominać objawy przesuszenia rośliny. Dokładne przyjrzenie się zaatakowanym fragmentom pozwoli jednak dostrzec, że w przypadku infekcji grzybiczej granica pomiędzy tkanką zdrową a chorą jest ostro zaznaczona. W przypadku przesuszenia granica ta przebiega zdecydowanie płynniej i nie jest wyraźnie zaakcentowana.
Zamieranie pędów wywołane przez szkodniki
Tuje są jednymi z najczęściej spotykanych w przydomowych ogrodach iglaków i to właśnie na nich najchętniej żerują szkodniki, których obecność wywołuje objawy zamierania pędów. Do dwóch najczęściej spotykanych należą misecznik tujowiec i miodownica.
Misecznik tujowiec (Parthenolecanium fletcheri) ulubił sobie zwłaszcza odmiany żywotników charakteryzujące się gęstym pokrojem (tuja 'Danica' lub 'Hoseri'). Wiosną na tujach można znaleźć żerujące osobniki dorosłe, natomiast latem na żer wychodzą larwy. Wtedy na pędach można zaobserwować twarde, kuliste, brunatno-czerwone lub brązowe ciała misecznika, które osiągają od 1 do 3 mm średnicy. W wyniku intensywnego żerowania pędy zamierają, a ich łuski pokryte są rosą miodową, którą wydziela szkodnik.
Takie same objawy na cisach będą oznaką żerowania misecznika cisowca (Parthenolecanium pomeranicum) - to szkodnik niemal identyczny, jak poprzedni, z tą różnicą, że mają inne preferencje, gdy chodzi o konkretne iglaki, na których żerują.
Oba gatunki misecznika można zwalczać w okresie wylęgania się i żerowania larw, który trwa od czerwca do września. Skuteczne opryski można przeprowadzić za pomocą takich środków owadobójczych jak Mospilan 20 SP czy Polysect 005 SL.
Przeczytaj również... Jakie szkodniki atakują iglaki w polskich ogrodach?
Miodownice to szkodniki z rodziny Lachnidae, atakujące w zależności od konkretnego gatunku najczęściej tuje, sosny lub jałowce. Już od maja na dolnej stronie młodych pędów można znaleźć zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy, żerujące pojedynczo lub w małych grupach pomiędzy igłami. Również w tym przypadku zaatakowane fragmenty pędów będą pokryte rosą miodową, na której mogą rozwijać się grzyby sadzakowe, których grzybnia, pokrywając igły czarnym nalotem, zaburza procesy oddychania i fotosyntezy. Pojedyncze pędy zostają zahamowane w rozwoju i usychają, na skutek wysysania soków przez szkodniki.
W walce z miodownicą przychodzą w sukurs naturalne środki. Można zastosować oprysk z mydła potasowego, wzmocnionego wyciągiem z czosnku, który skutecznie odstraszy te owady. Z pomocą przyjdą również biedronki, które są naturalnym wrogiem miodownic.
Jeśli jednak naturalne sposoby nie będą w stanie poradzić sobie z inwazją, wówczas dobrze jest sięgnąć po skuteczne środki chemiczne - jednak ze względu na dobroczynne biedronki warto wybrać środek selektywny, który pożytecznym chrząszczom nie uczyni szkody. Dobrym wyborem będzie Mospilan 20 SP, który jako środek układowy nie zaszkodzi innym owadom.
Jak można zauważyć, większość problemów powodujących zamieranie pędów wynika z nieprawidłowej pielęgnacji iglaków, która doprowadza do osłabienia kondycji rośliny i w efekcie podatna jest ona na infekcje grzybicze czy ataki insektów. Dlatego podczas uprawy iglaków tak ważne jest rozpoznanie i spełnienie wszystkich ich potrzeb, ponieważ zdrowa, mocna roślina znacznie lepiej opiera się chorobom i inwazjom szkodników.
