Ryś Eurazjatycki – Lynx lynx . Dorosły samiec waży około 25 kg , samica nieco mniej – 19 kg . Ryś euroazjatycki jest największym przedstawicielem rodzaju Lynx. Długość ciała ok. 100 – 150 cm (najczęściej do 130 cm) i wysokość w kłębie ok. 50 – 75 cm . Głowa okrągła, krótka szyja, uszy stojące i szerokie u podstawy zakończone sterczącymi pędzelkami długości 4-5 cm .Owe pędzelki skupiają fale dźwiękowe i doprowadzają dźwięki do uszu rysia tak, by lepiej słyszał . Na szyi i spodzie głowy występują kryzy i bokobrody utworzone z kępek dłuższych włosów . Nogi umięśnione , ogon krótki z czarnym zakończeniem .Ubarwienie Rysia jest zmienne w zależności od miejsca występowania . Rysie nizinne są najczęściej ubarwione jednolicie, brunatne plamy są słabo wyrażone , bardziej zaznaczone na łapach. Rysie karpackie posiadają futro z wyraźnym plamistym wzorem . Rysie charakteryzują się stosunkowo słabym węchem , lecz posiadają bardzo dobry wzrok i słuch . Futro o wysokich zdolnościach termoizolacyjnych , na które składają się 3 rodzaje włosów : przewodnich, ościstych i puchowych . Dobrze rozwinięte kły i siekacze w wyniku przystosowania się uzębienia do cięcia i rozgryzania .Wzór uzębienia 3121/3121.
Rysie są aktywne głównie w nocy ,dzień spędzają odpoczywając w kryjówkach . Samice z młodymi mogą polować również za dnia. Prowadzą samotny tryb życia . Samiec i samica spotykają się tylko raz w roku w czasie rui .
Podstawą diety są zwierzęta kopytne głównie sarny , w mniejszym stopniu jelenie znikomy procent zajmują drobne ssaki np. zajęczaki . Rysie są słabymi biegaczami , szybko się męczą .Potrafią jednak bardzo dobrze wspinać się na drzewa , również dobrze skaczą . Na swą ofiarę czyhają w zaroślach ( gęste krzaki powalone drzewa stanowią idealny kamuflaż ) , zakradając się po cichu atakują znienacka . Pojedynczy osobnik jest w stanie jednorazowo spożyć 1-2 kg mięsa . Resztki pokarmu ukrywa , narzucając tylnymi łapami ściółkę , śnieg czy piasek .Niektóre osobniki potrafią kryć swoje zdobycze na drzewach .
Rysie wydają dźwięki podobne do naszych kotów domowych – miauczą ,mruczą na wdechu i wydechu , co zawdzięczają specjalnej budowie kości gnykowej .
Okres godowy przypada od lutego do marca . W tym czasie zmienia się zachowanie tych zwierząt : wędrują w poszukiwaniu partnera , znaczą teren głośno nawołują . Ciąża trwa około 70-74 dni . Kocięta rodzą się w dobrze ukrytym legowisku . Zazwyczaj rodzą się 2-4 kociaki w miocie . Ważą około 300 gram . Rodzą się z zamkniętymi oczami , które otwierają po upływie 10 dni. Ssą mleko matki do 6 miesięcy .W pierwszym okresie życia sporo młodych niestety umiera . Starsze kocięta towarzyszą matce na polowaniach , ucząc się początkowo przez oglądanie samice w akcji . Młode Rysia są pod opieką matki do około roku , w wieku 9-11 miesięcy są już przystosowane do przetrwania w pojedynkę . Opuszczają matkę i udają się w poszukiwaniu własnego rewiru . Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 9 miesięcy – 1,5 roku zaś samce 1,5 roku – 2 lat .
Rysie zajmują obszerne terytoria . Areały osobnicze samców w Puszczy Białowieskiej osiągają około 250 km 2 i zwiększają się 2 krotnie w czasie rui . Obszary te w terenach górzystych są nieco mniejsze . Rewiry samców są większe niż samic . Rewir jednego osobnika płci męskiej może zachodzić nawet na 3 rewiry samicy . Rewiry samic rzadko się nakładają , jeśli jednak do tego dojdzie konkurują one o swój teren .
Rysie na wolności dożywają 14-17 lat w niewoli nieco dłużej do około 25 .
Rysie zasiedlają duże kompleksy leśne , o gęstym podszyciu . Lubią tereny , na których są gęste zarośla , powalone drzewa, które stanowią dla nich kryjówkę . Ryś potrzebuje dużych terytoriów dodatkowo bogatych w pożywienie . Mimo iż w Polsce takie miejsca występują , są one zazwyczaj poprzecinane siecią dróg , które uniemożliwiają wędrówkę . Rozwój infrastruktury jest jednym z największych zagrożeń dla tego gatunku . Wiele osobników ginie pod kołami samochodów .
Niegdyś obszar ich występowania obejmował tereny od Pirenejów po Kaukaz , od gór Skandynawii po Bałkany . Występowały również w Azji a ich krewni – rysie rude w Ameryce od Kanady do Meksyku . Wyróżnia się następujące podgatunki rysia:
1.Lynx lynx lynx – Półwysep Skandynawski, Niż Europejski, Europa Zachodnia (w tym Polska: Puszcza Białowieska, Puszcza Kampinoska, Beskid Sądecki, Bieszczady), Europa Wschodnia i (Syberia).
2. Lynx lynx carpathica – Karpaty, w tym ich polską część
3. Lynx lynx dinniki – Kaukaz, Iran i Azja Mniejsza
4. Lynx lynx isabellinus – Turkmenistan, Afganistan, Pakistan, północne Indie, Himalaje i Tybet
5. Lynx lynx koslovi – południowa Syberia, wybrzeża Bajkału i północna Mongolia
6. Lynx lynx sardiniae † – Sardynia, wymarły
7. Lynx lynx wrangeli – wschodnia Syberia, w tym góry Stanowe
8. Lynx lynx stroganovi – wybrzeża Amuru
Długi okres polowań , kłusownictwo , fragmentacja naturalnego środowiska oraz rozwój infrastruktury sprawiły, że dziś te piękne istoty nie występują już w krajach Europy zachodniej . Status Rysia euroazjatyckiego zależy od miejsca występowania . Najliczniejsza populacja występuje w lasach Syberii , znaczna liczba występuje też w Skandynawii i Finlandii i Karpatach .
W Polsce żyją dwie populacje Rysia : nizinna ( występuje w Polsce północno wschodniej ) i karpacka. ( wschodnie i zachodnie Karpaty ), pogórze karpackie . Reintrodukowana żyje w Puszczy Kampinoskiej. Część osobników z tej populacji zasiedliła lasy Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Ponad to od 2007 roku trwają próby osiedlenia pochodzących z Estonii rysi w Puszczy Piskiej. Kolejnym obszarem występowania rysia jest Polesie oraz Roztocze wraz z Puszczą Solską . Całkowicie zniknęły z lasów napiwodzko – ramuckich , i puszczy piskiej. Populacja nizinna rysia euroazjatyckiego, która zamieszkuje północnowschodnia cześć naszego kraju liczy zaledwie 40 osobników. Na mazurach rysie nie występowały od 1987. W Polsce występuję 200 osobników tego gatunku . Karpaty i pogórze przemyskie – są największą ostoją rysia . W Polsce żyje zaledwie 200 osobników. Łączna liczebność tych drapieżników w Europie szacowana jest na około 8000 osobników . Wpływ na poprawę sytuacji tego gatunku oraz wzrost jego liczebności w krajach Europy mają udane reintrodukcje.
Niestety ich liczba drastycznie maleje ! Największym zagrożeniem dla Rysia jesteśmy MY . Rozwój cywilizacyjny , stale rosnąca wycinka lasów pod budowę dróg i autostrad- skutkuje rosnącą fragmentacją naturalnego siedliska. Niepohamowana chęć polowania na rysie , mimo ochrony gatunkowej ( od 1995 ) jest nadal wielkim zagrożeniem . Powodem ponad 50 % przypadków śmierci są nadal nielegalne polowania . Kłusownictwo jest problemem trudnym do zwalczania . Jedynym wyjściem z tej sytuacji jest uświadamianie społeczeństwa . Osobiście jestem dumna z faktu , ze w kraju w którym żyje występują rysie . Ich obecność w Polsce powinno być dla nas swego rodzaju przywilejem , który powinniśmy chronić . Nic nie jest dane nam na zawsze . Jednak to my jesteśmy największym zagrożeniem dla Rysi . Informacje o niekorzystnych prognozach na przyszłość i drastycznym spadku populacji powinny być upowszechniane . Jednak największym zadaniem dla nas , jest uświadomienie sobie jak wielki wpływ na populacje Rysi mamy my. Niestety nasze największe starania nie zmienią podejścia kłusowników . Jednak im więcej ludzi dowie się o sytuacji rysi i o tym jak sam może im pomóc – tym mają większe szanse na przeżycie . Nielegalne odstrzelanie jeleni czy saren które są pokarmem rysia wpływa negatywnie na jego liczebność . Brak pokarmu skutkuje wyniszczeniem , w konsekwencji śmiercią . Rysie wpływają na liczebność zwierząt kopytnych . Dlatego plany łowieckie powinny być tworzone z uwzględnieniem potrzeb żywieniowych tych zwierząt oraz realnym drapieżnictwem – nie na odwrót . Priorytetem jest tworzenie korytarzy ekologicznych by poprawić łączność miedzy kompleksami leśnymi i zapobiec fragmentacji środowiska . W ten sposób pomagamy stworzyć wystarczająco dużą populacje by umożliwić większą wymianę genów wśród osobników .
Międzynarodowa organizacja pozarządowa World Wide Fund for Nature ( WWF) oddział w Polsce czynnie pomaga Rysiom w ramach projektu „Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce. Swoje działania prowadzi dwutorowo :
1. Born to be free – Rysie które nie są zdolne do samodzielnego życia na wolności rodzą w niewoli młode , które później trafią do naturalnego środowiska
2. Wild to Wild – Rysie żyjące w naturalnych warunkach w Estoni są odławiane i wypuszczane w lasach na terene Polski
WWF Poland troszczy się również o pokarm dla Rysi . Prowadzi wysiew Lucerny oraz angażuje się w sadzenie drzew liściastychi owocowych – które przyciągną na te tereny sarny .
Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC (ang. least koncern) w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Nie mniej jednak w naszym kraju jest ich coraz mniej i tylko od nas zależy jak to się skończy . Jeśli nie zmienimy swojego podejścia, nie wzrośnie świadomość wśród nie zaangażujemy się w pomoc im , niedługo Rysie mogą zniknąć z naszego kraju . Postęp jest miara wartości , zacznijmy więc dbać o nasze wspólne dobro . Zastanawiasz się jak możesz pomóc ? To proste . Przekaż informacje o sytuacji Rysia dalej .Jak mówi dawne chińskie przysłowie : Jeśli myślisz rok naprzód – sadź ryż
Jeśli myślisz 10 lat naprzód – sadź drzewo. Lecz jeśli myślisz 100 lat naprzód – ucz ludzi . Możesz również wspomóc akcję prowadzoną przez WWF Polska – adoptując Rysia . Przekaż dowolną kwote jednorazowo lub miesięcznie . Dostajesz certyfikat adopcji oraz zdjęcie adoptowanego Rysia a WWF ze zgromadzonych w ten sposób pieniążków może kontynuować reintrodukcje Rysia nizinnego , chroniąc go przed wyginięciem . Więcej przeczytasz tu : https://pomagam.wwf.pl/rys/ . Jeśli nadal chcesz pomóc – przekaż 1 % podatku na ochronę przyrody .Więcej przeczytasz tu : https://pomagam.wwf.pl/przekaz-1-procent/
„Główna odpowiedzialność za ocalenie w całości zwierzęcego świata dla jutra, jest złożona na barki tych, którzy żyją dziś.” D. Adamson.