Przylaszczka pospolita
Opis
Przylaszczka pospolita – wymagania i uprawa
Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis) to bylina należąca do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). W środowisku naturalnym występuje w Europie oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce można ją spotkać głównie w liściastych lasach (leszczynach, grądach i górskich olszynach) – to gatunek pospolity. Roślina mocno rozprzestrzeniła się na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat.
W 2001 roku przylaszczka była objęta ochroną częściową, od 2004 ochroną ścisłą od 2014 roku nie podlega już ochronie gatunkowej. Łacińską nazwę zawdzięcza kształtowi liści, który przypomina nieco płaty wątroby (hepar = wątroba). Doczekała się także wielu potocznych polskich nazw (wilcza stopa, zawiłek, wątrobnik, trojanek trzyłatowy). Dawniej przylaszczkę traktowano jako zwiastuny wiosny.
O przylaszczce wspomniała nawet Maria Konopnicka w wierszu „Nasze kwiaty”:
Jeszcze śnieżek prószy,
Jeszcze chłodny ranek,
A już w cichym lesie
Zakwita sasanek.
A za nim przelaszczka
Wychyla się z pączka,
I mleczem się żółtym
Złoci cała łączka.
Charakterystyka przylaszczki pospolitej
Przylaszczka pospolita to niska bylina – średnio osiąga 15-20cm wysokości.
Rozety skórzastych liście wyrastają na długich ogonkach, są trójklapowe i mają charakterystyczny „wątrobowy” kształt, a blaszki na spodniej stronie są zabarwione na czerwono-fioletowo.
Przylaszczka pospolita najbardziej dekoracyjna jest w okresie wczesnowiosennym, ponieważ już w marcu tworzy drobne (1,5-3cm średnicy), sześciopłatkowe, pachnące kwiaty, które posiadają spiralnie ułożone pręciki oraz słupki osadzone na długich szypułkach. Delikatnie pachnące kwiaty mają barwę niebiesko-fioletową, fioletową, różową lub białą i rozwijają się jeszcze przed wykształceniem liści.
Co ciekawe – kwiaty przylaszczki zamykają się na noc oraz w czasie deszczowej pogody. Są wabikiem dla mrówek (dzięki temu bylina może rozprzestrzeniać się – owady roznoszą nasiona). Natura zaopatrzyła nasiona w ciałka tłuszczowe. Kwitnienie trwa zwykle do trzech tygodni.
Przylaszczka nie tylko pospolita
W Polsce (nie tylko w stanie dzikim, ale także w ogrodach) spotyka się głównie przylaszczkę pospolitą.
Istnieją jednak inne gatunki przylaszczki, które są nie mniej atrakcyjne, z reguły jednak pełnią marginalną rolę w polskich zielonych zakątkach. Na szczególną uwagę zasługuje:
Przylaszczka ostrolistna (Hepatica acutiloba) – w środowisku naturalnym występuje w zachodniej części Stanów Zjednoczonych. Bylina osiąga ok. 15cm wysokości. Wytwarza trójklapowe, ostro zakończone liście. W stanach znajdujących się w północnej części USA jest jedną z najwcześniej kwitnących roślin. W Polsce kwitnie później – zazwyczaj od końca kwietnia. Kwitnienie trwa przez 3-4 tygodnie. Drobne kwiaty mają atrakcyjny, biały kolor.
Przylaszczka siedmiogrodzka (Hepatica angulosa, syn. Hepatica transsylvanica) – osiąga 10-20cm wysokości. Kwitnie od marca do maja. Wytwarza atrakcyjne fioletowe kwiaty osadzone na szypułkach. Występuje w lasach Europy.
Przylaszczka Henriego (Hepatica henryi) – w Polsce jest faktycznie nieznana, chociaż nadaje się do uprawy w naszym klimacie. To niska (4-12cm wys.), kompaktowa bylina, którą można wykorzystać do tworzenia leśnych „dywanów”. Kwitnie wiosną, najczęściej w marcu. Wytwarza atrakcyjne, białe kwiaty. Pochodzi z Chin – to rzadko spotykany endemit.
Wymagania i uprawa przylaszczek
Przylaszczki są cennymi bylinami, gdyż dobrze sprawdzają się w miejscach częściowo zacienionych i cienistych (czyli tam, gdzie większość roślin sobie nie radzi). Można z powodzeniem uprawiać je pod koroną drzew i krzewów liściastych. Lubią podłoża żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne. Najlepiej rosną na glebach wapiennych. Znoszą gorsze typy gleb. Na podłożu lekkim słabo kwitnie i jest mniej intensywnie wybarwiona (dotyczy to zarówno kwiatów jak i liści).
Przylaszczka dobrze znosi polskie warunki klimatyczne (pozostałe gatunki uprawiane w chłodniejszych rejonach Polski powinno się osłaniać przed nadejściem mrozów).
Okazy uprawiane w pojemnikach należy przenieść jesienią do jasnego, chłodnego pomieszczenia (tu jakiekolwiek osłony mogą być niewystarczające).
Sadzonki przylaszczki można sadzić jesienią (optymalnie początek października) lub wiosną (kwiecień-maj). Na 1m³ umieszcza się 15-16 sadzonek.
Warto dokładnie wybrać stanowisko, gdyż przylaszczka nie lubi przesadzania (ewentualny zabieg wykonuje się po kwitnieniu). Jeśli przesadzanie jest konieczne, starszym okazom zaleca się skrócić korzenie (o 1/3 do ½ długości). To pobudzi wzrost systemu korzeniowego i przyśpieszy adaptację rośliny w nowych warunkach.
Przylaszczkę rozmnaża się także z nasion. Trzeba jednak pamiętać, aby na czas zebrać nasiona (mają krótką zdolność kiełkowania).
W przypadku botanicznych kultywarów, np.: o pełnych kwiatach, rozmnażanie generatywne nie ma sensu, gdyż potomstwo nie zachowuje cech rośliny macierzystej.
W czasie susz przylaszczka wymaga podlewania. Warto dokarmiać ją nawozami organicznymi. Wartościowym zabiegiem jest ściółkowanie ograniczające wyparowywanie wody z gleby i hamujące rozwój chwastów. Z chorób może pojawiać się plamistość liści, ze szkodników minowiec przylaszczkowy. Dużym problemem są czasem także ślimaki.
W dobrych warunkach przylaszczka potrafi przetrwać i corocznie obficie kwitnąć nawet przez kilkadziesiąt lat. Najwięcej odmian przylaszczek powstaje w Japonii. Odmiany o pełnych kwiatach są droższe (a przy tym trudniejsze w uprawie).
Zastosowanie Hepatica nobilis
Przylaszczka pospolita (i inne) to jeden z najcenniejszych gatunków wykorzystywanych do tworzenia ogrodów leśnych. Warto zbogacać nim warstwę runa, sadząc w większych grupach (składających się przynajmniej z kilkunastu egzemplarzy). To polecany gatunek do zadarniania terenu.
Ponadto pasuje do ogrodów wiejskich, naturalistycznych i miejskich. Nadaje się na cieniste rabaty (na front lub obrzeża) oraz na skalniaki. Można ją uprawiać w pojemnikach, np.: jako dekorację balkonów lub tarasów. To pewien powiew wiosny – zdobi ogród w okresie, gdy większość roślin dopiero budzi się do życia.
Dobrze komponuje się z paprociami oraz gatunkami takimi jak: zawilce, ciemierniki, bodziszki i śnieżycami.
Przylaszczka została wyróżniona za szczególne walory ogrodowe. Otrzymała AGM (Award of Garden Merit) od brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego
Przylaszczka pospolita w ziołolecznictwie
Dawniej przylaszczka pospolita znajdowała szerokie zastosowanie w medycynie ludowej (na schorzenia związane z wątrobą i układem moczowym). Dzisiaj nie ma już takiego znaczenia, chociaż wciąż traktuje się ją (marginalnie) jako naturalny środek w homeopatii. Lepiej jednak nie przyrządzać z niej naparów czy odwarów samodzielnie, receptury powinno się skonsultować z lekarzem. To roślina trująca (kłącza zawierają protoanemoninę), dlatego granica pomiędzy działaniem dobroczynnym a szkodliwym jest bardzo cienka. Nie bez znaczenia są także skutki uboczne - może powodować reakcje alergiczne a przy dłuższej kuracji problemy z nerkami. Roślina pobudza wydzielanie soków żołądkowych, działa wykrztuśnie, moczopędnie, odkażająco, rozkurczowo i przeciwirusowo (badania naukowe nie są jednoznaczne). Wywar stosowany zewnętrznie pomaga w oczyszczeniu ran i zwalczaniu stanów zapalnych jamy ustnej. Pomimo trującego działania na człowieka, nie szkodzi zwierzętom lasu (jest pokarmem saren). Indianie wykorzystywali przylaszczkę do odprawiania obrzędów religijnych.
| Kolor kwiatów: | niebieskie / w odcieniu niebieskim |
| Miesiąc kwitnienia: | marzec |
| Termin sadzenia do gruntu: |
|
| Wysokość: | 10-20 cm |
| Mrozoodporność: | tak- pełna mrozoodporność |
| Stanowisko: |
|
| Gleba: | przeciętna ogrodowa |
| Walory dekoracyjne: |
|
| Zastosowanie: |
|
Przeczytaj również:
-
Marzec w ogrodzie - co sadzić, co kwitnie, jakie prace należy wykonać w ogrodzie w marcu?
WięcejWiosna to czas, kiedy natura budzi się do życia, a my wracamy do naszych ogrodowych zajęć z nową mocą. To początek sezonu intensywnej pracy ogrodników, kiedy to na kwietnikach budzą się do życia pierwsze kwiaty, w ogrodach pojawiają się nowe, wiosenne nasadzenia, a sam trawnik zachwyca nas swoją zielenią.
Przygotowanie ogrodu na ten pełen życia okres wymaga umiejętności, doświadczenia i znacznej ilości pracy. Właśnie teraz możemy dokonać wielu prac przygotowawczych, które pozwolą nam cieszyć się pięknie kwitnącym ogrodem w nadchodzących miesiącach, ale także latem i jesienią. Sam początek wiosny to również odpowiedni czas na posadzenie wielu gatunków roślin kwitnących oraz krzewów.
Rozpoczęcie sezonu - jak przygotować glebę do sadzenia kwiatów na wiosnę?
Marzec to czas na rozpoczęcie przygotowań do nadchodzącego sezonu. Najważniejszym zadaniem jest odpowiednie przygotowanie gleby. Powinna ona być dobrze rozluźniona i na tyle żyzna, aby zapewnić wsparcie dla intensywnie rozwijających się kwiatów i warzyw.
Przygotowanie gruntu zaczyna się od usunięcia pozostałości po zeszłorocznych uprawach. Korzenie, gałęzie, liście muszą zostać zebrane i usunięte, aby nie stanowić siedlisk dla szkodników i chorób. Następnie, glebę należy dokładnie przekopać, starając się jak najmocniej ją rozluźnić, dzięki temu rośliny, które będziemy siać w marcu, będą miały lepszy dostęp do powietrza i wody.
Glebę warto również wzbogacić w składniki odżywcze poprzez dodanie kompostu. Jeśli nie posiadasz naturalnego to nic nie szkodzi, każdy sklep ogrodniczy ma go w ofercie. Dostarczy on niezbędnych dla roślin pierwiastków oraz poprawi strukturę gleby, co znacznie przyczyni się do zdrowego i obfitego wzrostu roślin.
Kiedy należy użyć nawozów?
Nawożenie jest ważnym elementem przygotowania gleby. Takie prace ogrodowe należy wykonać w marcu, aby zapewnić roślinom wszystkie potrzebne składniki odżywcze już na samym początku wzrostu. W tym miesiącu gleba zaczyna odżywać po okresie zimowej hibernacji. Zasadą jest, że im wcześniej rozpoczniemy nawożenie, tym bardziej efektywne będą rezultaty w dalszym ciągu sezonu.
Nawozy dostarczają roślinom niezbędnych składników odżywczych, które są niezbędne do zdrowego wzrostu, kwitnienia i owocowania. W marcu rośliny intensywnie pobierają składniki odżywcze z gleby, dlatego istotne jest, aby dostarczyć im odpowiednią dawkę nawozów, aby sprostać ich potrzebom.
Wybór rodzaju nawozu zależy od rodzaju roślinności oraz od potrzeb gleby. Nawozy mogą zawierać różne składniki, takie jak azot, fosfor, potas oraz mikroelementy, które są niezbędne dla różnych etapów rozwoju kwiatów, czy trawy. Przy nawożeniu należy pamiętać o proporcjach i zalecanych dawkach, aby uniknąć nadmiernego obciążenia gleby lub przedawkowania składników, co może być szkodliwe dla roślin.
Jakie rośliny sadzimy w marcu w ogrodzie ?
Wiosną w ogrodzie warto wysiewać do gruntu różnorodne gatunki bylin, które wprowadzą całą paletę kolorów do naszych rabat kwiatowych. Oto kilka przykładów popularnych roślin, których czas sadzenia przypada na początek marca.
- Tawułka - ozdobna bylina charakteryzująca się efektownymi kłosami kwiatowymi w różnych kolorach, takich jak biały, różowy, czy czerwony. Sadzi się ją zazwyczaj na słonecznych lub lekko zacienionych stanowiskach w drugiej połowie marca.
- Żywokost - roślina o pięknych, dzwonkowatych kwiatach, które mogą być niebieskie, różowe, białe lub fioletowe. Jest odporna na suszę i chłody, więc można ją sadzić w ogrodzie w marcu nawet na początku miesiąca.
- Fiołki - niskie byliny o delikatnych kwiatach w różnych odcieniach fioletu, białego i żółtego. Wiosną można je sadzić zarówno na rabatach oraz obsadzić doniczki i skrzynki na balkonach i tarasach.
- Funkie - to popularne byliny o ozdobnych liściach, które można posadzić w ogrodzie zarówno na słonecznych, jak i zacienionych stanowiskach. Kwitną latem, ale ich dekoracyjne liście są ozdobą ogrodu przez cały sezon.
Wymienione kwiaty to tylko przykładowe byliny, które można sadzić w marcu i kwietniu w ogrodzie. Istnieje wiele innych gatunków, które również warto rozważyć przy wyborze roślin kwitnących. Mogą być to zarówno rośliny jednoroczne, jak i wieloletnie. Przejdź na naszą stronę główną https://www.bilscy.info/ i wybierz według własnych preferencji.
Jakie kwiaty powinniśmy siać prosto do gleby, a jakie w doniczkach?
Wysiew w gruncie takich gatunków kwiatów jak słoneczniki, stokrotki, nagietki czy łubin ogrodowy wymaga specjalnego przygotowania gleby. W pierwszej kolejności konieczne jest jej dokładne spulchnienie oraz usunięcie wszelkich chwastów, co zapewni korzystne warunki dla wschodzących nasion. Dodatkowo, należy pamiętać o odpowiednim podlewaniu nasion, zwłaszcza w początkowym okresie po ich wysianiu, aby umożliwić im zdrowy rozwój.
Jednakże, w marcu nie wszystkie kwiaty nadające się do zasiewu mogą być siane bezpośrednio do gruntu. W przypadku wielu gatunków zaleca się zastosowanie siewu jedynie do doniczek. Do takich roślin należą różne odmiany pelargonii, petunii czy begonii. Sadzonki te, umieszczone w doniczkach, mogą być później przeniesione na grządki, gdy minie ryzyko przymrozków, zapewniając im bezpieczne warunki do wzrostu i rozwoju.
Wybór odpowiedniej metody sadzenia zależy nie tylko od gatunku kwiatów, ale także od warunków glebowych i klimatycznych danego regionu. Dlatego ważne jest zapoznanie się z specyficznymi wymaganiami każdej rośliny oraz dostosowanie metody sadzenia do indywidualnych potrzeb i warunków naszego ogrodu.
Czy sadząc kwiaty w ogrodzie w marcu powinniśmy brać pod uwagę przymrozki?
Warto mieć na uwadze, że przełom marca i kwietnia to okres, który może być jeszcze niespójny, jeśli chodzi o temperatury. Dlatego też, przed sadzeniem kwiatów w ogrodzie, dobrze jest przeanalizaować na długoterminową prognozę pogody. W ten sposób możemy uniknąć ewentualnych przymrozków, które mogą zniszczyć młode rośliny. Ponadto musimy być przygotowani na ewentualne okrycie młodych sadzonek agrowłókniną lub innym specjalistycznym materiałem.
Niektóre rośliny są bardziej odporne na niskie temperatury, jak na przykład narcyz. Jednak wiele popularnych gatunków kwiatów, takich jak pelargonie czy begonie, są dość wrażliwe na mróz. Dlatego też, zanim przystąpimy do sadzenia, dobrze jest upewnić się, czy nasze kwiaty są dostosowane do panujących warunków atmosferycznych. Niekiedy o tej porze roku wysiew wprost do gruntu nie jest możliwy, ale marzec to miesiąc kiedy możemy obsadzać już doniczki i skrzynki.
Ochrona bylin przed szkodnikami i chorobami
Pierwsze działania w celu ochrony naszych roślin przed potencjalnymi szkodnikami i chorobami możemy podjąć tuż po rozpoczęciu okresu wegetacyjnego. Na wiosnę rośliny są szczególnie narażone na różnego rodzaju infekcje oraz ataki ze strony szkodników.
Używając specjalistycznych środków ochronnych, możemy znacznie zwiększyć odporność naszych roślin na różnego rodzaju choroby. Zwłaszcza na początku sezonu, kiedy rośliny są jeszcze dość słabe i nie w pełni rozwinięte, jest to niezwykle istotne.
Równie ważny jest regularny przegląd roślin. W ten sposób możemy szybko zauważyć wszelkie zmiany oraz podjąć odpowiednie działania. Na przykład, jeśli zauważymy na liściach roślin dziury, które mogą świadczyć o obecności szkodników, możemy natychmiast zastosować odpowiedni środek adekwatny do walki ze szkodnikami.
W marcu w naszych ogrodach zaczyna się nowy, wiosenny cykl życia. To czas, kiedy z uśmiechem na twarzy idziemy przygotować grządki, posadzić rośliny i zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby nasz ogród rozkwitł pełnią wiosennych barw. Choć na pierwszy rzut oka może to wydawać się trudnym zadaniem, z odpowiednią wiedzą i determinacją, każdy z nas może stworzyć swój mały, wiosenny raj.
![[Zestaw] Irysów żyłkowanych](https://www.bilscy.info/img/imagecache/10001-11000/product-media/Zestaw-Irysow-zylkowanych-5198-201x281.webp)
