Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, to groźne dla zdrowia i życia zaburzenie odżywiania, które polega na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. W większości przypadków rozpoczyna się ona przed 25. rokiem życia, choć za najbardziej zagrożoną grupę uważa się młodzież pomiędzy 14. a 18. rokiem życia. Zaburzenie występuje nawet kilkanaście razy częściej wśród kobiet niż u mężczyzn. Po raz pierwszy przypadek anoreksji opisał w XVII wieku Richard Morton.
Anoreksja - stopnie i rodzaje
Wyróżniono dwa typy anoreksji: typ restrykcyjny (ograniczający) i typ bulimiczny (z napadami objadania się lub przeczyszczaniem). Typ restrykcyjny polega na ograniczaniu przyjmowanie pokarmu do niewielkich ilości oraz nieregularnego stosowania środków przeczyszczających. Typ bulimiczny charakteryzuje się ograniczaniem ilości spożywanych pokarmów połączonym z regularnie pojawiającymi się okresami przejadania się lub prowokowania wymiotów. Typowe dla tego rodzaju anoreksji jest nadużywanie leków przeczyszczających i moczopędnych.
Wyróżnia się cztery stopnie nasilenia jadłowstrętu, w zależności od BMI:
- łagodny - BMI ≥17,
- umiarkowany - BMI 16–16,99,
- ciężki - BMI ≥15–15,99
- bardzo ciężki - BMI <15.
Anoreksja - przyczyny
Przyczyn anoreksji upatruje się w czynnikach osobowościowych, społeczno-kulturowych i biologicznych. Dostrzega się również, że zaburzenie ma różne przyczyny: czynniki predysponujące do zachorowania, wyzwalające chorobę oraz ją podtrzymujące.
Do zachorowania na anoreksję predysponują:
- czynniki osobnicze (uwarunkowania genetyczne czy zaburzenia na tle endokrynologicznym),
- cechy osobowości (zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia osobowości, osobowość schizoidalna, niskie poczucie własnej wartości, wysoki poziom lęku),
- czynniki rodzinne (trudna sytuacja rodzinna, rodzina dysfunkcyjna, angażowanie dzieci w problemy małżeńskie),
- czynniki socjoekonomiczne (kult szczupłej sylwetki, wzorce kulturowe funkcjonujące w krajach wysoko rozwiniętych. praca modelki, dobry status ekonomiczny rodziny).
Wśród czynników wyzwalających, jak i podtrzymujących anoreksję, wymienia się wejście w okres dojrzewania, stosowanie diety odchudzającej, kompleksy i krytyczne uwagi dotyczące kształtu sylwetki i wagi, jak również sytuacje stresowe.
Anoreksja - objawy i przebieg
Osoba dotknięta anoreksją:
- ma zaburzony obraz własnego ciała, nieadekwatnie ocenia wagę ciała, wymiary i sylwetkę,
- nawet jeśli ma niedowagę, obawia się przybrania na wadze. Mimo niedowagi osoba chora postrzega się jako zbyt grubą,
- nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu,
- jej BMI jest równy lub mniejszy od 17,
- ma zaburzenia hormonalne. U mężczyzn wiążą się ze spadkiem libido i potencji, u kobiet pojawia się wtórny brak miesiączki,
- zwykle spożywa posiłki w samotności, unika potraw, które wydają się kaloryczne i tuczące,
- intensywnie ćwiczy (ćwiczenia są wyczerpujące, forsujące),
- za wszelką cenę dąży do zmniejszenia masy ciała, także poprzez prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, leków zmniejszających łaknienie albo moczopędnych.
Ponieważ osoba chora lekceważy skutki znacznego i postępującego spadku wagi (oraz wiążące się z nią niedyspozycje zdrowotne), anoreksję cechuje postępujące wyniszczenie organizmu.
Anoreksja - leczenie i powikłania
Leczenie anoreksji oparte jest na psychoterapii. W przypadkach skrajnych wymagane jest leczenie szpitalne, zarówno na oddziałach internistycznych, jak i na psychiatrycznych. Metody i sposób leczenia zależą od stanu osoby chorej i stopnia wyniszczenia organizmu.
Anoreksja prowadzi do stopniowego wyniszczania organizmu, które obejmują wszystkie układy i narządy. Powikłania wynikają zarówno z głodzenia się, jak i przeczyszczania. To dlatego pojawia się nie tylko niedowaga i niedożywienie, ale i zaburzenia hormonalne (u osób z anoreksją zakłócone są wszystkie podstawowe osie hormonalne), prowadzące do zaburzeń płodności czy osteoporozy. Częstymi powikłaniami są zaburzenia hematologiczne i zaburzenia układu krzepnięcia. Zwykle pojawiają się zaburzenia ze strony układu pokarmowego, z kolei powikłania ze strony układu krążenia są najczęstszą przyczynę zgonów osób chorujących na anoreksję. Zaawansowanej anoreksji towarzyszy wycofanie się z życia społecznego oraz objawy depresji. Umiera co 10 osoba cierpiąca na to zaburzenie.
