Szałwia lekarska – właściwości, zastosowanie i przeciwskazania

Szałwia – odmiany

Szałwia to roślina zielna z rodziny jasnotowatych, rosnąca powszechnie w strefie umiarkowanej i ciepłej. Istnieje wiele gatunków szałwii – niektóre odmiany szałwii to np.

• szałwia krzewiasta (Salvia triloba)
• szałwia lawendolistna (Salvia lavandulifolia)
• szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea), szałwia biała (Salvia apiana)
• szałwia hiszpańska (Salvia hispanica, uprawiana dla nasion chia).

Wiele gatunków szałwii znalazło zastosowanie w ogrodnictwie, lecznictwie, aromaterapii lub sztuce kulinarnej. Ten artykuł jest jednak poświęcony szałwii lekarskiej, zwanej Salvia officinalis, która jest najpopularniejszą odmianą szałwii stosowaną w Polsce. Szałwia lekarska to roślina lecznicza i kosmetyczna, nadaje się także do stosowania w kuchni, jako przyprawa. Jest doskonałym dodatkiem do mięs i drobiu oraz tłustych, ciężkostrawnych potraw.
 

 

Szałwia – właściwości lecznicze

Jakie są właściwości szałwii? Szałwia ma działanie:

• przeciwzapalne
• przeciwbakteryjne
• działa ściągająco i łagodząco na skórę i błony śluzowe
• zmniejsza wydzielanie sebum i potu

Te właściwości szałwia zawdzięcza zawartości olejku eterycznego, który zawiera alfa- i beta-tujon (łącznie do 50% tujonów w olejku), eukaliptol, kamforę i szereg innych związków terpenowych, a także flawonoidom, garbnikom i kwasom organicznym. Dzięki nim szałwia ma charakterystyczny, silnie ziołowy, świeży i lekko cierpki zapach oraz goryczkowy smak.

Szałwia ma także działanie lekko estrogenne (czyli podobne do estrogenów – żeńskich hormonów płciowych), zmniejsza laktację, pobudza trawienie, zmniejsza wzdęcia i dolegliwości przewodu pokarmowego. Surowcem zielarskim są świeże lub suszone liście szałwii (folium salviae) i ziele szałwii (herba salviae).
 

 

Szałwia – zastosowanie

Dzięki właściwościom przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym szałwia jest popularnym środkiem stosowanym zewnętrznie, do łagodzenia stanów zapalnych skóry i błon śluzowych przy infekcjach i podrażnieniach. Zewnętrznie stosuje się wyciągi, napary i rozcieńczone nalewki z szałwii, ewentualnie z niewielkim dodatkiem eterycznego olejku szałwiowego. Oto niektóre wskazania do zewnętrznego stosowania szałwii:

Na co pomaga szałwia?

• Trądzik, łojotok, wypryski,
• Drobne ranki, otarcia naskórka,
• Szałwia na gardło: płukanie gardła przy infekcjach i stanach zapalnych,
• Szałwia na ból zęba: płukanie jamy ustnej przy stanach zapalnych dziąseł, aftach, paradontozie itp.,
• Stany zapalne lub podrażnienia narządów płciowych – płukanki, nasiadówki lub okłady z naparu z szałwii,
• Stany zapalne powiek na przykład tzw. „jęczmień”,
• Przemywanie skóry przy wzmożonej potliwości,
• Płukanie włosów przy łupieżu i przetłuszczającej się skórze głowy.
   

 

Olejek szałwiowy lub wyciągi z szałwii bywają dodawane do kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów, np. do szamponów przeciwłupieżowych, szamponów do włosów przetłuszczających, toników i kremów do cery trądzikowej,  maseczek oczyszczających oraz ziołowych past do zębów łagodzących stany zapalne dziąseł i paradontozę.

Napar, herbatkę ziołową lub nalewkę z szałwii można stosować doustnie. Szałwia do picia pomaga na trawienie, nadmierne pocenie, pomaga lekko obniżać poziom cukru we krwi, może też łagodzić dolegliwości związane z menopauzą dzięki działaniu estrogennemu. Działa lekko uspokajająco, poprawia nastrój i funkcje poznawcze. Przeprowadza się nawet próby stosowania szałwii w leczeniu choroby Alzheimera.
 

 

Zastosowanie szałwii - przeciwskazania

Większość ostrzeżeń i przeciwwskazań do stosowania szałwii dotyczy stosowania doustnego, czyli picia naparu z szałwii czy wewnętrznego stosowania kropli, nalewek czy tabletek. ponieważ tujon w niej zawarty jest toksyczny. Nie należy przekraczać dziennej porcji 4-6 gramów liści szałwii do zaparzania lub 1 łyżeczki nalewki. Najlepiej też stosować szałwię tylko wtedy, kiedy to jest potrzebne i unikać stosowania przewlekłego.

Szałwia stosowana zewnętrznie – na skórę czy do płukania - jest bezpieczniejsza, ponieważ wtedy związki czynne przedostają się do wnętrza organizmu w minimalnych ilościach. Jednak w tym przypadku przeciwwskazaniem może być uczulenie na szałwię.

• Przeciwwskazane jest picie szałwii w ciąży. Kobiety w ciąży i karmiące nie powinny spożywać preparatów z szałwii, ze względu na zawartość tujonu. Tujon może szkodzić płodowi, a nawet działać poronnie. Szałwia zmniejsza też wydzielanie mleka podczas laktacji.
• Szałwii nie powinno podawać się dzieciom i młodzieży, chyba, że na wyraźne zalecenie lekarza.
• Ze względu na działanie estrogenne szałwii nie zaleca się osobom chorującym na nowotwory estrogenozależne lub zaburzenia hormonalne.
• Tak jak w przypadku wszystkich ziół leczniczych, osoby chorujące na choroby przewlekłe i przyjmujące leki powinny przed zastosowaniem szałwii poradzić się lekarza lub farmaceuty.
• Osoby z alergią na inne zioła lub składniki olejków eterycznych powinny zachować ostrożność i sprawdzić najpierw, czy szałwia nie wywoła u nich objawów uczulenia.
• Skóry posmarowanej preparatem z szałwii nie należy wystawiać bezpośrednio na słońce, ponieważ może to spowodować podrażnienie w reakcji na promieniowanie UV.

Przy zakupie handlowego preparatu z szałwii należy przeczytać instrukcję stosowania dołączoną do opakowania i przestrzegać jej.
 

 

Więcej artykułów znajdziecie na Empik Pasje w dziale Zdrowie.

Zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com

Bibliografia

1. E. Hać-Szymańczuk, E. Lipińska, S. Błażejak, K. Bieniak, „Ocena aktywności przeciwbakteryjnej szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.)”, Bromat. Chem. Toksykol. – XLIV, 2011, 3, str. 667–672
2. Z. Zdrojewicz, D. Pypno, B Bugaj, K. Cabała, M. Waracki, „Próby zastosowania szałwii w leczeniu zaburzeń poznawczych i choroby Alzheimera”, Postępy Fitoterapii, 4/2015.