Łuszczyca - rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Łuszczyca jest autoimmunologiczną przewlekłą chorobą zapalną o nawrotowym charakterze, szacuje się, że w krajach wysoko rozwiniętych cierpi na nią około 1-5% populacji. Jest to schorzenie nieuleczalne, jednak dzięki odpowiedniemu postępowaniu można je utrzymywać pod kontrolą. Co trzeba wiedzieć o łuszczycy i metodach jej leczenia?

Spis treści:

• Co to jest łuszczyca?
• Jakie są przyczyny łuszczycy?
• Jakie są objawy łuszczycy?
• Jakie są rodzaje łuszczycy?
• Łuszczyca zwykła
• Łuszczyca plackowata
• Łuszczyca zadawniona
• Łuszczyca krostkowa
• Łuszczyca brodawkująca
• Łuszczyca wysiękowa
• Erytrodermia łuszczycowa
• Jakie są typy łuszczycy?
• Typ I łuszczycy
• Typ II łuszczycy
• Gdzie może wystąpić łuszczyca?
• Łuszczyca paznokci
• Łuszczyca skóry głowy
• Łuszczyca na twarzy
• Łuszczyca na stopach
• Łuszczyca na nogach
• Łuszczyca na rękach
• Łuszczyca uszu
• Łuszczyca narządów płciowych
• Jak przebiega leczenie łuszczycy?
• Jakie choroby współistniejące występują przy łuszczycy?

Co to jest łuszczyca?

Łuszczyca to choroba o podłożu autoimmunologicznym. Jest przewlekłą ogólnoustrojową chorobą zapalną z typowymi wykwitami skórnymi. Znamienne jest to, że u chorych na łuszczycę cykl komórkowy skóry trwa raptem 3-4 dni, gdy u zdrowego człowieka trwa on 28 dni. Choroba ma charakter nawrotowy, w jej przebiegu okresy zaostrzeń objawów przeplatają się z okresami remisji. Już na samym początku trzeba wyraźnie podkreślić, że łuszczyca nie jest chorobą zakaźną, czyli nie można się nią zarazić!

W Polsce z objawami łuszczycy zmaga się około miliona osób – tyle samo kobiet, co mężczyzn. Najczęściej choroba uaktywnia się między 20. a 40. rokiem życia, jednakże może to nastąpić dużo wcześniej – około 10. roku życia. Zdarza się też, że objawy łuszczycy występują u niemowląt. Niestety ze względu na niedostateczną wiedzę społeczeństwa na temat łuszczycy chorzy często są stygmatyzowani, nierzadko zmagają się z zaburzeniami depresyjnymi, dlatego w ramach wsparcia wskazane jest leczenie psychiatryczne.

Jakie są przyczyny łuszczycy?

Problem z tym schorzeniem jest podobny jak z innymi chorobami autoimmunologicznymi, czyli tak naprawdę nie do końca wiadomo, jakie są dokładne przyczyny łuszczycy. Na jej rozwój wpływać mogą różne czynniki – genetyczne, immunologiczne i środowiskowe. Kluczowe znaczenie wydaje się mieć genetyka, choroba często występuje rodzinnie – szacuje się, że ryzyko łuszczycy u dziecka, którego jeden rodzic zmaga się z tym schorzeniem, wynosi 10-20%, a gdy chorzy są oboje rodzice, ryzyko rośnie do 50-70%. Dla porównania ryzyko zachorowania u dziecka zdrowych rodziców wynosi 1-2%.

Równie istotne co geny są immunologiczne przyczyny łuszczycy, m.in. zaburzenia funkcjonowania komórek Langerhansa oraz mechanizmów zależnych od limfocytów T. Ponadto wymienia się cały szereg czynników środowiskowych, które nie tylko mają udział w uaktywnieniu się choroby, ale również przyczyniają się do zaostrzania jej objawów. Zalicza się do nich infekcje, stosowanie niektórych leków (np. beta-blokerów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków przeciwmalarycznych, litu, amiodaronu, progesteronu), palenie papierosów, spożywanie alkoholu, stres, nadwagę, urazy i długotrwałe podrażnienie skóry, choroby przewlekłe, zaburzenia metaboliczne i hormonalne, u kobiet dodatkowo ciążę.

Jakie są objawy łuszczycy?

Typowe objawy łuszczycy widoczne są w postaci zmian skórnych, które u dorosłych zwykle pojawiają się na łokciach i na kolanach, na owłosionej skórze głowy, w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, na dłoniach i stopach, w fałdach skórnych, ponadto na paznokciach. Natomiast łuszczyca u dzieci najczęściej objawia się jako łuszczyca na twarzy i powiekach lub łuszczyca ucha. W ciężkiej postaci zmiany łuszczycowe mogą zajmować całą powierzchnię skóry chorego. Dodatkowo w okresie zaostrzenia objawów pojawia się uciążliwy świąd.

Zmiany skórne są związane z nadmiernym podziałem komórek naskórka, zaburzeniami w procesie jego rogowacenia, złuszczania i regeneracji. Zapalne wykwity początkowo mają postać odgraniczonych od zdrowej skóry czerwonobrunatnych grudek o drobnopłatowej, złuszczającej się powierzchni (tzw. wykwit pierwotny). Takie zmiany mogą mieć kilka milimetrów wielkości, w pełni rozwinięte mają już po kilka centymetrów i pokrywają je nawarstwiające się srebrzystoszare łuski (tzw. blaszki łuszczycowe). Z czasem zajmują one coraz większą powierzchnię skóry.

Jako charakterystyczne objawy łuszczycy wymienia się też – objaw świecy stearynowej (po zdrapaniu łuski skóra staje się gładka i błyszcząca, jakby była pokryta woskiem), objaw Auspitza (po zdrapaniu łuski pojawia się drobne krwawienia kropelkowate) i objaw Koebnera (pojawia się tylko w okresie aktywnej choroby, polega na tym, że po 6-12 dniach od urazu skóry wzdłuż linii uszkodzenia naskórka tworzą się zmiany łuszczycowe).

Jakie są rodzaje łuszczycy?

Łuszczyca nie jest chorobą jednorodną. Wyszczególnia się kilka rodzajów różniących się między sobą m.in. wyglądem, nasileniem i lokalizacją zmian. Taką odmianą jest np. łuszczyca kropelkowa (drobnogrudkowa), która objawia się niewielkimi grudkami na czubku głowy, tułowiu i kończynach. Zwykle czynnikiem, który ją aktywuje, jest bakteryjna infekcja górnych dróg oddechowych. To często występująca łuszczyca u dzieci. Ponadto wyróżnia się następujące rodzaje łuszczycy: 

Łuszczyca zwykła

Łuszczyca zwykła (pospolita łuszczyca skóry) stanowi około 90% wszystkich przypadków. Jej objawy to wypukłe pokryte białoszarą łuską czerwonobrunatne plamy o okrągłym lub owalnym kształcie, które są wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry. Zmiany pojawiają się na kolanach i łokciach, skórze głowy i na dolnej części pleców.

Łuszczyca plackowata

Często jest mylona z łuszczycą zwykłą. Łuszczyca plackowata występuje, gdy zmiany skórne są duże i mają tendencję do zlewania się w większe plamy.

Łuszczyca zadawniona

Łuszczyca zadawniona charakteryzuje się pogrubionymi, przerosłymi i długo utrzymującymi się na skórze wykwitami zlokalizowanymi w typowych dla łuszczycy zwykłej miejscach.

Łuszczyca krostkowa

Łuszczyca krostkowa występuje wtedy, gdy skóra jest zmieniona zapalnie (jest czerwona i opuchnięta) i widoczne są na niej drobne krostki z ropą. Może przybierać postać uogólnioną – zmiany pojawiają się na całym ciele i towarzyszy im zmęczenie, gorączka, dreszcze i świąd (jest to jedna z najcięższych postaci choroby). Zwykle jednak łuszczyca krostkowa ma charakter miejscowy – zmiany pojawiają się na dłoniach i stopach. 

Łuszczyca brodawkująca

Łuszczyca brodawkująca jest skutkiem zaniedbania łuszczycy zwykłej. W jej przebiegu zmiany przypominające brodawki pojawiają się głównie w obrębie podudzi. 

Łuszczyca wysiękowa

Łuszczyca wysiękowa (łuszczyca odwrócona) objawia się tym, że jaskrawoczerwone, błyszczące, sączące się zmiany bez łuski tworzą się w fałdach skóry, pod biustem, pod pachami, w pachwinach, na pośladkach i w okolicy genitaliów. Zadawniona łuszczyca wysiękowa (łuszczyca bruźdźcowa) cechuje się nawarstwionymi, wilgotnymi strupami i bruzdami. 

Erytrodermia łuszczycowa

To najcięższa odmiana łuszczycy. Erytrodermia łuszczycowa charakteryzuje się tym, że żywoczerwone zmiany występują na całym ciele (często bez małego kawałka zdrowej skóry). W przebiegu choroby pojawia się ciągły świąd, obrzęk i ból, gorączka i przyspieszone bicie serca. 

Jakie są typy łuszczycy?

Łuszczyca skóry dzieli się na dwa typy, główną różnicą między nimi jest wiek, w którym się ujawnia:

Typ I łuszczycy

Typ I łuszczycy jest dziedziczny, czyli w rodzinie wcześniej diagnozowano tę chorobę. Pierwsze objawy pojawiają się przed 40. rokiem życia, nierzadko już w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym. Charakteryzuje się cięższym przebiegiem, skłonnością do nawrotów oraz tym, że leczenie jest trudniejsze.

Typ II łuszczycy

Typ II łuszczycy określany jest jako łuszczyca dorosłych. Pierwsze objawy pojawiają się po 40. roku życia, najczęściej między 50. a 70. rokiem życia. W tym przypadku choroba wcześniej nie ujawniała się w rodzinie. 

Gdzie może wystąpić łuszczyca?

Zmiany łuszczycowe mogą występować właściwie na całym ciele, choć u większości osób zajmują dość typowe lokalizacje. Najpowszechniejsza jest łuszczyca skóry łokci, kolan i owłosionej skóry głowy oraz łuszczyca paznokci. Trzeba jednak wspomnieć o czymś takim jak łuszczyca stawowa (łuszczycowe zapalenie stawów), która może występować wraz z łuszczycą skóry lub bez niej. Przewlekły stan zapalny objawiający się sztywnością, bólem i obrzękiem obejmuje jeden lub więcej stawów, zwykle paliczki. Choroba ma najczęściej łagodny przebieg, choć w niektórych przypadkach może prowadzić do kalectwa. Gdzie najczęściej występuje łuszczyca?

Łuszczyca paznokci

Łuszczyca paznokci może występować samodzielnie lub towarzyszyć zmianom na skórze i stawach. Głównymi objawami jest tzw. naparstkowanie (powstawanie punktowych wgłębień w płytce paznokciowej), żółtawe przebarwienie pod płytką paznokcia przypominające kroplę oleju oraz onycholiza (oddzielanie płytek paznokciowych), ponadto zmatowienie, zgrubienie, kruchość i liczne bruzdy płytki paznokciowej. Często łuszczyca paznokci mylona jest z grzybicą.

Łuszczyca skóry głowy

Osoba, u której występuje łuszczyca skóry głowy, obserwuje na owłosionej skórze głowy, a także na czole, karku i uszach wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry czerwone plamy i tarczki pokryte srebrzystą łuską (tzw. korona łuszczycowa). Silnemu łuszczeniu się naskórka towarzyszy uciążliwy świąd. Łuszczyca głowy często jest mylona z łupieżem, grzybicą skóry głowy lub łojotokowym zapaleniem skóry. Co istotne, mimo stanu zapalnego skalpu nie dochodzi do nadmiernego wypadania włosów. 

Łuszczyca na twarzy

Łuszczyca na twarzy obejmuje jej centralną część – czoło, nos, okolice oczu, powieki, rzadziej okolice ust i brody. Ten rodzaj choroby często występuje u dzieci.

Łuszczyca na stopach

Łuszczyca na stopach może utrudniać normalne chodzenie, gdyż zmiany (najczęściej krostkowe) zlokalizowane są głównie na podeszwach stóp.

Łuszczyca na nogach

Łuszczyca na nogach zwykle najsilniej objawia się zmianami skórnymi na kolanach.

Łuszczyca na rękach

Łuszczyca na rękach (łuszczyca dłoni) ma zazwyczaj charakter krostkowy. Na łokciach pojawia się głównie pospolita łuszczyca skóry.

Łuszczyca uszu

Łuszczyca ucha zwykle związana jest z łuszczycą owłosionej skóry głowy. Ponadto łuszczyca uszu może pojawiać się u dzieci.

Łuszczyca narządów płciowych

Łuszczyca narządów płciowych najczęściej ma charakter wysiękowy. U kobiet zmiany łuszczycowe pojawiają się na wzgórku łonowym i pochwie, a u mężczyzn na prąciu i mosznie.

Jak przebiega leczenie łuszczycy?

Zwykle rozpoznanie łuszczycy następuje na podstawie obrazu klinicznego, występowania typowych zmian skórnych oraz objawu świecy stearynowej i objawu Auspitza. W przypadku wątpliwości lekarz może wykonać badanie dermatoskopowe, biopsję skóry i badania genetyczne w kierunku polimorfizmu genu HLA Cw6. Łuszczyca jest chorobą nieuleczalną, można jednak skutecznie łagodzić jej objawy i jak najdłużej utrzymywać ją w remisji. Podejmowanie odpowiednich działań pozwala zapobiegać nawrotom i umożliwia prowadzenie normalnego życia. Leczenie łuszczycy uzależnione jest m.in. od rozległości i nasilenia zmian, zwykle wystarczające jest leczenie miejscowe łuszczycy, w szczególnych przypadkach wprowadza się również doustne preparaty na łuszczycę. Ważnym elementem leczenia jest odpowiednia pielęgnacja.

Jeśli chodzi o leczenie miejscowe łuszczycy, to celem jest usuwanie łusek, hamowanie nadmiernej proliferacji naskórka i zmniejszanie stanu zapalnego. Zwykle lekarze zalecają stosowanie preparatów keratolitycznych z kwasem salicylowym lub mocznikiem, które ograniczają ilość łuski i zwiększają przenikanie innych substancji czynnych. Wskazane są też maści i pasty z dziegciem, które działają antyproliferacyjnie, glikokortykosteroidy, które działają przeciwzapalnie, immunomodulująco i antyproliferacyjnie, a ponadto analogi witaminy D3 (kalcypotriol, takalcytol), inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus), leki na skórę z retinoidami, preparaty na łuszczycę z cygnoliną. Wspomagająco stosuje się naświetlania: fototerapię i fotochemioterapię. 

Nie u każdego pacjenta konieczne jest leczenie ogólne łuszczycy. Głównym wskazaniem jest zdiagnozowana erytrodermia łuszczycowa, łuszczyca krostkowa i łuszczyca stawowa. Ponadto leczenie ogólne łuszczycy stosuje się, gdy zmiany chorobowe zajmują więcej niż 10-25% powierzchni ciała, leki na skórę nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, w dodatku chory jest w złym stanie psychicznym. Lekarz indywidualnie dobiera terapię, np. metotreksatem (lek cytostatyczny), cyklosporyną A (silny lek immunomodulujący), retinoidami lub lekami biologicznymi.

Leczenie łuszczycy musi być kompleksowe, oczywiście najważniejsze są różnego rodzaju leki na skórę, nie można jednak zaniedbywać codziennej higieny i pielęgnacji. Podstawą powinny być wysokiej jakości kosmetyki do pielęgnacji ciała i twarzy – emolienty. Pomogą one utrzymać prawidłowe nawilżenie i natłuszczenie skóry oraz wzmocnią jej barierę hydrolipidową. Specjalistyczne preparaty na łuszczycę ze składnikami przeciwzapalnymi i keratolitycznymi oraz łagodzącymi świąd należy stosować zarówno w okresie zaostrzenia, jak i remisji. Do higieny i pielęgnacji skóry polecane są m.in. płyny i szampony z dziegciem, olejkiem z drzewa herbacianego lub siarką oraz kosmetyki do pielęgnacji ciała i twarzy z olejem konopnym (m.in. kosmetyki firmy Dermaprofil Sp. z o.o.).

Bardzo ważna jest odpowiednia dieta i prawidłowe nawodnienie organizmu. Dieta w łuszczycy powinna być bogata w świeże warzywa i owoce, ryby, oleje roślinne i orzechy, czyli źródła składników przeciwzapalnych i przeciwutleniających. Pomocniczo można też stosować suplementy zawierające kwasy Omega-3, witaminy A, C, D, E, selen, cynk, probiotyki. Równocześnie trzeba zrezygnować z produktów, które mogą nasilać objawy – nie należy jeść żywności wysokoprzetworzonej, nadmiernej ilości tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans i cukru. U niektórych pomocne może być wyeliminowanie nabiału i glutenu. Trzeba też unikać innych czynników wyzwalających jak alkohol, papierosy, stres, infekcje i stany zapalne.

Jakie choroby współistniejące występują przy łuszczycy?

Łuszczyca bardzo często współistnieje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, m.in. z reumatoidalnym zapaleniem stawów, chorobą Hashimoto, chorobą Leśniowskiego-Crohna, celiakią. Ponadto u osób z łuszczycą wyższe jest prawdopodobieństwo rozwoju innych chorób, m.in. cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca oraz zaburzeń psychicznych, w tym depresji. 

Mimo że łuszczyca może się ujawnić niezależnie od wieku, zwykle rozpoznaje się ją u osób między 20. a 40. rokiem życia. Charakterystyczne jest to, że przebiega ona z okresami zaostrzeń i remisji. Choć jest to choroba nieuleczalna, w wielu przypadkach możliwe jest utrzymywanie objawów w uśpieniu przez wiele lat. Wymaga to jednak ogromnej pracy i sumienności w przestrzeganiu zaleceń lekarza.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.