Szałwia lekarska – uprawa, właściwości lecznicze

Jak uprawiać szałwię lekarską i jakie właściwości lecznicze wykazuje to zioło? W jakich problemach zdrowotnych może być przydatna? Czy szałwia szkodzi na wątrobę i czy można pić ją codziennie? Sprawdź!

Odstraszanie szkodników i właściwości lecznicze. Szałwia lekarska jako zioło o szerokim zastosowaniu

Szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) jest byliną (Lamiaceae), którą zalicza się do rodziny roślin jasnotowatych. Krzewinka ta osiąga zwykle wysokość do 70 cm i ma wzniesione łodygi pokryte naprzeciwlegle ułożonymi, omszonymi, szarozielonymi liśćmi o lancetowatym albo jajowatym kształcie. Tworzy szerokie kępy z licznych pędów drewniejących u podstawy, które w całości porastają jej zielone liście. W czasie kwitnienia na wierzchołkach łodyg szałwii można zauważyć kłosokształtne kwiatostany w kolorze fioletowym. Szałwia lekarska kwitnie w czerwcu, a po przekwitnięciu wytwarza owoce z nasionami. Salvia officinalis uprawiana jest w wielu krajach świata, jednak pochodzi z krajów basenu Morza Śródziemnego. Stosowana jest najczęściej jako przyprawa lub w celach leczniczych, ale sprawdza się doskonale jako roślina ozdobna, która znakomicie uzupełnia wielogatunkowe zestawienia w ogródkach ziołowych, rabatach bylinowych i ogrodach żwirowych. Świetnie nadaje się do ogrodów w stylu śródziemnomorskim, zwłaszcza w kompozycji z lawendą.

Zarówno kwiaty szałwii, jak i jej liście, wydzielają piękny, miętowo-cytrynowy, charakterystyczny zapach. Szałwia lekarska uznawana jest w niektórych tradycjach za roślinę magiczną i niekiedy nadal stosuje się ją w rytuałach służących oczyszczeniu ze złej energii. W Polsce nie znajdziemy tego zioła w stanie dzikim, natomiast możemy je posadzić w ogrodzie lub doniczkach lub pojemnikach, dzięki czemu będziemy się cieszyć nieograniczonym dostępem do tego cennego surowca zielarskiego. W liściach szałwii lekarskiej znajduje się wiele prozdrowotnych substancji, które można z powodzeniem wykorzystać zarówno zewnętrznie (do przemywania skóry, do kąpieli, do płukania ust), jak i wewnętrznie (na przykład w przypadku niestrawności). Zapachu szałwii nie lubią mszyce, ślimaki i bielinek kapustnik, dlatego warto tę roślinę posadzić w pobliżu kapusty, kopru włoskiego, fasoli, rozmarynu i marchwi. Podlewanie roślin rozcieńczonym wyciągiem z szałwii lekarskiej odstrasza rolnice (gąsienice motyli nocnych).

• Jakie zioła na przeziębienie są najlepsze? Jak spożywać?

Szałwia lekarska – uprawa

Szałwia lekarska to roślina ozdobna, która dobrze rośnie w nasłonecznionych, ciepłych, osłoniętych od wiatru miejscach. Służy jej umiarkowanie sucha, żyzna, ale przepuszczalna gleba z domieszką piasku lub drobnego żwiru, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Rosnąc naturalnie w rejonie Morza Śródziemnego, lubi porastać kamieniste zbocza, dlatego możemy ją wysiać na stanowiskach przygotowanych dla skalniaków. Szałwia jednak świetnie poradzi sobie też w pojemnikach na tarasie lub na balkonie, a nawet na parapecie okiennym. Dość mocno się rozrasta i często się płoży, dlatego zwykle w ich uprawie konieczne jest zastosowanie podpór. Chociaż dolne, zdrewniałe części roślin są stosunkowo odporne na złamania, to ze względów estetycznych i praktycznych warto wzmocnić krzewinki szałwii drabinką lub palikiem.

Jak powinna wyglądać uprawa szałwii lekarskiej?

• Roślina ta dobrze znosi okresową suszę, ale bardzo źle reaguje na zalewanie.
• Uprawa szałwii nie uda się na glebie ubogiej w wapń, zlewnej, ciężkiej, podmokłej i jałowej.
• Można ją uprawiać przez cały rok, jednak nie zawsze jest wystarczająco odporna na mróz. Na zimę warto ją okrywać kopczykami z kompostu, warstwą ściółki lub gałązkami stroiszu.
• Wiosną (najlepiej w marcu), po zdjęciu zabezpieczenia, przycinamy szałwię na wysokość około 10 cm nad ziemią, dzięki czemu wybiją się młode przyrosty z pąków śpiących.
• Szałwia lekarska zakwita w drugim roku uprawy z nasion i kwitnie od końca maja do końca lipca, wytwarzając miododajne kwiaty.
• Nawożenie szałwii przeprowadzamy wiosną, podsypując ją niewielką ilością kompostu (może to być na przykład biohummus).

Nasiona szałwii sieje się w marcu, do inspektu lub skrzynek, na głębokość 0,5 cm. W kwietniu z kolei nasiona można wysiać na rozsadnik, na głębokość 1 cm. Stałe siewki przesadza się na miejsce, gdy wytworzą po 3 liście. Nasiona szałwii najszybciej kiełkują w temperaturze około 20°C. Podrośniętą rozsadę sadzimy w lipcu do gruntu. Szałwię lekarską można też rozmnażać poprzez podział starszych kęp, które pobieramy z roślin po kwitnieniu, jesienią. Oczekiwany efekt uzyskamy też przy użyciu ukorzenionych sadzonek zielnych, zdrewniałych lub półzdrewniałych. Liście szałwii lekarskiej można zbierać 2-3 razy w tygodniu. Pierwsze zbiory powinny mieć miejsce tuż przed kwitnieniem, kiedy cała roślina ma największe stężenie olejków eterycznych.

Jak zbierać i suszyć liście szałwii?

• Liście szałwii zbieramy, gdy osiągają one pełnię wzrostu. W pierwszym roku uprawy okres ten przypada najczęściej w sierpniu, a w kolejnych latach w maju i sierpniu.
• Ziele szałwii zbiera się w godzinach popołudniowych, w suche i słoneczne dni, a następnie suszy zebrane liście w całości w przewiewnym i zacienionym miejscu.
• Liście szałwii rozdrabniamy dopiero tuż przed użyciem.

Kwiaty z szałwii lekarskiej – właściwości

Szałwia lekarska – właściwości lecznicze

Właściwości szałwii są wielorakie, dlatego znajduje ona szerokie zastosowanie zarówno w użytku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Szałwia zawiera cenny olejek eteryczny, w którego skład wchodzą terpeny takie jak tujon, kamfora i pinen. W jej liściach znajdziemy także wiele innych substancji wykazujących dobroczynne działanie dla naszego zdrowia:

• Flawonoidy,
• Witaminy A, C, B1 i PP,
• Garbniki,
• Sole mineralne (magnezu, wapnia, potasu, sodu, żelaza, cynku),
• Kwasy wielofenolowe.

Szałwia lekarska stosowana jest z dużym powodzeniem do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych dziąseł i przyzębia. Działa odkażająco, przeciwzapalnie i ściągająco, dlatego wspomaga leczenie parodontozy i zapalenia dziąseł. Świetnie sprawdza się w przypadkach uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej, o które nietrudno u osób noszących protezy zębowe i aparaty ortodontyczne. Płukanki z szałwii stanowią sprawdzony środek zwalczający zakażenia, dlatego wykorzystuje się je w takich dolegliwościach jak:

• Stany zapalne w obrębie jamy ustnej,
• Afty,
• Pleśniawki,
• Krwawiące dziąsła,
• Przeziębienia,
• Ból gardła,
• Angina.

Napary z szałwii lekarskiej to bardzo skuteczny środek służący do przemywania zmienionej chorobowo skóry, na przykład gdy pojawiają się na niej wypryski. Płukanki i kąpiele z naparem z szałwii doskonale wpływają na stan przetłuszczającej się skóry i włosów. To zioło, które z powodzeniem stosuje się przy nadmiernej potliwości stóp. Dolegliwość tę w znacznym stopniu łagodzą okłady na skórę. Co więcej, silne działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne szałwii sprzyja leczeniu żylaków powodujących owrzodzenia skóry oraz przyspiesza leczenie trudno gojących się ran. Szałwię poleca się również do mycia twarzy, ponieważ wykazuje właściwości upiększające, łagodzi trądzik i opóźnia powstawanie zmarszczek.

Szałwia lekarska może być stosowana w postaci naparów do użytku wewnętrznego. Jak przygotować napar z szałwii? 1 łyżeczkę liści szałwii zalewamy szklanką wrzącej wody i zaparzamy zioło pod przykryciem przez 15 minut. Po tym czasie napar z szałwii jest gotowy do wypicia (a także do użycia w formie okładów). Jakie efekty przynosi picie herbaty z szałwii? Jakie są właściwości lecznicze szałwii?

• Ułatwia trawienie,
• Łagodzi bóle brzucha,
• Pomaga w niestrawności,
• Działa osłaniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego,
• Leczy biegunkę,
• Wpływa korzystnie na układ nerwowy (działa uspokajająco i reguluje nastrój),
• Wpływa korzystnie na uregulowanie cyklu menstruacyjnego,
• Zmniejsza ból miesiączkowy,
• Reguluje poziom cukru we krwi,
• Wykazuje działanie przeciwpotne,
• Zmniejsza laktację, dlatego stosuje się ją u kobiet z nadmiarem pokarmu po zakończeniu karmienia piersią.

Kwiaty z szałwii lekarskiej

Szałwia lekarska – roślina lecznicza stosowana w kosmetyce

Szałwia lekarska wpływa korzystnie zarówno na stan włosów, jak i skóry, dlatego wykorzystuje się ją do leczenia wielu dolegliwości takich jak infekcje grzybicze, trądzik, łupież, stany zapalne skóry. Składniki szałwii sprawiają, że powoduje ona zwężanie nadmiernie rozszerzonych porów i przyspieszanie gojenia drobnych zadrapań i ran. Szałwia lekarska zapobiega powstawaniu wykwitów ropnych w przebiegu trądziku, przeciwdziała powstawaniu zaskórników i nadmiernemu gromadzeniu się sebum. Systematyczne przemywanie skóry naparem z szałwii działa na skórę oczyszczająco i tonizująco. Szałwia lekarska stosowana jest często w produkcji kosmetyków do pielęgnacji cery mieszanej i tłustej, stanowiąc dodatek do mydeł, maseczek, toników, balsamów i kremów. Z uwagi na właściwości lecznicze szałwia lekarska stanowi składnik produktów do pielęgnacji jamy ustnej: płynów do płukania i past do zębów. Wyciąg z szałwii zawiera substancje zapobiegające powstawaniu i pomagające w pozbyciu się nieprzyjemnego zapachu z ust.

Płukanki z szałwią wzmacniają włosy i zapobiegają ich wypadaniu, a także przeciwdziałają przetłuszczaniu się skóry głowy. Regularne stosowanie takich płukanek to doskonały sposób na uzyskanie efektu błyszczących, odświeżonych i zdrowych włosów, ponieważ szałwia lekarska doskonale wpływa na ich stan:

• Odżywia cebulki włosów,
• Wzmacnia włosy,
• Zmniejsza łojotok skóry głowy.

Jak przygotować płukankę do włosów z szałwii? Do jej wykonania potrzebna nam będzie suszona lub świeża szałwia lekarska. 2 łyżki surowca zielarskiego zalewamy litrem wrzątku i pozostawiamy pod przykryciem aż do uzyskania przez napar odpowiedniej do spłukania głowy i włosów temperatury.

Szałwiowy olejek eteryczny

Szałwia lekarska to roślina, z której pozyskuje się olejek eteryczny o ziołowym, pikantnym zapachu. Idealnie nadaje się on do inhalacji, aromaterapii, kąpieli, sauny i masażu, a także jako dodatek do kosmetyków. Można go z powodzeniem stosować oddzielnie, ale też w połączeniu z innymi olejkami (cytrusowym, geraniowym, lawendowym). Szałwiowy olejek eteryczny wykazuje wiele właściwości sprzyjających naszemu zdrowiu i samopoczuciu. Działa:

• Antyseptycznie,
• Przeciwzapalnie,
• Ściągająco,
• Regenerująco.

Olejek ten można stosować do łagodzenia objawów infekcji układu oddechowego. Ma działanie wykrztuśne, rozrzedza zalegającą wydzielinę i łagodzi kaszel. Inhalacje z olejku szałwiowego przynoszą świetne efekty w leczeniu zapalenia zatok. To jednak nie wszystkie właściwości olejku z szałwii.

• Łagodzi dolegliwości ze strony układu stawowo-mięśniowego,
• Zmniejsza stany zapalne dziąseł,
• Rozgrzewa,
• Jego zapach relaksuje, uspokaja i leczy bezsenność,
• Przyspiesza regenerację skóry,
• Jest źródłem przeciwutleniaczy,
• Wspomaga trawienie,
• Łagodzi skurcze i działa przeciwbólowo.

Olejek z szałwii lekarskiej

Liście szałwii lekarskiej: przeciwwskazania

Jak wszystkie zioła, szałwia lekarska może wywołać działania niepożądane, które zwykle spowodowane są nieodpowiednim dawkowaniem. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zastosowanie szałwii zawsze należy skonsultować z lekarzem, a zasada ta dotyczy zwłaszcza kobiet w ciąży i w okresie laktacji oraz osób cierpiących na jakiekolwiek poważne schorzenia. O czym warto wiedzieć, jeśli chodzi o przeciwwskazania dotyczące stosowania szałwii lekarskiej?

• Napar z szałwii może doprowadzić do poronienia, dlatego nie powinny go spożywać kobiety w ciąży,
• Z uwagi na fakt, iż szałwia może powodować zmniejszenie laktacji, nie zaleca się jej stosowania w okresie karmienia piersią (może być jednak pomocna w przypadku nawału mleka).
• Szałwii lekarskiej nie zaleca się osobom cierpiącym na choroby związane z układem nerwowym.
• Nie należy łączyć picia naparów z szałwii ze stosowaniem leków o działaniu przeciwzakrzepowym i antydepresyjnym.
• Choroby żołądka i jelit, zarówno o ostrym, jak i przewlekłym przebiegu, wymagają wykonania badań diagnostycznych – szałwia lekarska nie może służyć do doraźnego złagodzenia objawów bez koniecznej wizyty lekarskiej.
• Szałwii lekarskiej nie należy podawać niemowlętom i małym dzieciom.
• Zewnętrzne zastosowanie szałwii lekarskiej rzadko wywołuje działania niepożądane.
• Długotrwałe picie naparów z szałwii może wywołać objawy takie jak otępienie, wymioty i nudności.
• Przeciwwskazaniem do stosowania szałwii są nowotwory pobudzane przez hormony estrogenne.