Imponujący wygląd rododendronów sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na zasadzenie tych niezwykłych krzewów w swoich ogrodach. Chociaż różaneczniki dla początkujących ogrodników nie są łatwe w uprawie, ich uroda z nawiązką rekompensuje trud włożony we właściwe przygotowanie gleby oraz pielęgnacje roślin. Niniejszy artykuł opisuje wszystkie potrzebne zagadnienia związane z sadzeniem, opieką, przycinaniem i nawożeniem rododendronów, dzięki czemu można wzbogacić swój ogród o jedną z przeszło tysiąca odmian różaneczników.
Rododendron, różanecznik, azalia
Rododendrony (Rhododendron L.) to rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), które występują niemalże na całym świecie, jednakże największe zróżnicowanie dzikich różaneczników możemy zaobserwować w Azji, a dokładniej na obszarze Himalajów, północnych Indii oraz Birmy (Mjanmy). Gama kolorów kwiatów jest bardzo szeroka, a rododendrony są jednymi z najpopularniejszych krzewów ozdobnych na wszystkich kontynentach oprócz Afryki i Antarktydy. Warto pamiętać, że w przypadku tych roślin wrzosowatych możemy spotkać trzy nazwy, które początkowo mogą wydawać się nieco mylące. Określenia różanecznik i rododendron są używane zamiennie na zimozielone gatunki o skórzastych liściach. Z kolei azaliami nazywane są odmiany porośnięte miękkimi, lekko owłosionymi liśćmi, które są zrzucane na zimę lub gatunki półzimotrwałe. Możemy również spotkać nazwę azaleodendron, która oznacza krzyżówki odmian zimozielonych z roślinami zrzucającymi skórzaste liście na zimę. W efekcie takie gatunki pozostają zielone podczas zimowych miesięcy, ale na wiosnę wymieniają skórzaste liście.
Kwiaty rododendronów
Cechą, która wyróżnia różaneczniki spośród innych krzewów ozdobnych, są przepiękne kwiaty, które w okresie kwitnienia obsypują rododendron istnym kobiercem różnorodnych barw. Zarówno ich kolor, rozmiar kwiatów, jak i okres oraz długość kwitnienia uzależnione są od odmiany rododendronu, chociaż do najczęściej spotykanych barw należą różne odcienie czerwieni, róż, błękit, niebieski, pomarańcz, fiolet i żółć. Warto też nadmienić, że w zależności od gatunku możemy spotkać się z różnobarwnymi pięknymi kwiatami, tak jak ma to miejsce w przypadku odmian Humboldt – ten rododendron ma różowe kwiaty z ciemnoczerwonym cętkowaniem przypominającym fontannę – czy Von Oheimb Woislowitz – ten rododendron ma różowe kwiaty z jasnożółtym cętkowaniem.
Rododendrony kwitną zazwyczaj pomiędzy majem i czerwcem, ale niektóre odmiany prezentują swoje atuty już w kwietniu. W sprzyjających warunkach różaneczniki mogą obsypać się kwieciem dwa razy do roku, podobnie jak ma to miejsce w przypadku magnolii. Jeżeli dojdzie do podwójnego kwitnienia, kwitną rododendrony w okolicach sierpnia i będzie znacznie mniej obfite od poprzedniego. Niektóre rododendrony wyróżniają się rozpoczęciem kwitnienia w późniejszym czasie, dlatego podczas wyboru gatunków oraz planowania nasadzenia warto wziąć pod uwagę również ten czynnik.
Długość kwitnienia jest uzależniona od wielu czynników, w tym od warunków panujących w ogrodzie, pogody oraz odmiany samego rododendronu. Ich kwiaty utrzymują się na gałęziach zwykle około trzech tygodni, ale czasami możemy dłużej cieszyć się pięknym widokiem. Na ogół jednak musimy się liczyć z faktem, że różaneczniki to rośliny, które przedkładają jakość ponad ilość, jednakże fenomenalny wygląd kwiatów wart jest oczekiwania.
Warunki do wzrostu rododendronów
Rododendrony należą do roślin z rodziny wrzosowatych, które śmiało można nazwać wybrednymi. Rododendrony rosną stosunkowo powoli, wymagają odpowiedniego oświetlenia, gleby, wilgotności oraz nawozu, dlatego przed zakupem sadzonek warto zapoznać się z wymaganiami konkretnej odmiany różaneczników. Pomoże to w przygotowaniu odpowiedniego podłoża oraz określi kiedy przesadzać i sadzić różaneczniki. Ze względu na te czynniki, rododendrony uchodzą za krzewy dosyć trudne w utrzymaniu dla początkujących ogrodników, więc powinni się oni solidnie przygotować przed zakupem pierwszych różaneczników.
| Stanowisko | Rododendrony powinny rosnąć w ustronnym zakątku ogrodu, gdzie będą one chronione przed słońcem i ostrymi podmuchami wiatru. Ziemia powinna być wilgotna, ale należy unikać miejsc podmokłych, ze względu na ryzyko gnicia lub zamarznięcia w zimie. Należy również wziąć pod uwagę sposób rozrastania się korzeni rododendronów, które układają się horyzontalnie i tworzą szeroki, acz płytki system korzeniowy. Z tego powodu dołek podczas sadzenia powinien być od dwóch do czterech razy szerszy niż bryła korzeniowa sadzonki – w przypadku młodych roślin wrzosowatych będzie to około 40-80 centymetrów. Warto także pamiętać, że ze względu na płytki system korzeniowy, rododendrony bardzo dobrze rosną w pobliżu roślin o głębokich korzeniach, takich jak sosny, cisy, buki, jałowce, miłorzęby lub dęby. |
| Podłoże | Przygotowując stanowisko dla rododendronu – jak i dla innych roślin wrzosowatych – należy zadbać o odpowiednio żyzną ziemię. Rododendrony powinny rosnąć w bogatej w składniki pokarmowe glebie o współczynniku kwasowości pH pomiędzy 3,5 a 5,5, chociaż niektóre różaneczniki zniosą kwasowość na poziomie pH 6,0. W Polsce ziemia jest z reguły obojętna lub lekko kwaśna, co wymaga odpowiednich przygotowań sadząc różaneczniki. Jeżeli mamy doświadczenie w pracach ogrodowych, możemy samodzielnie przygotować mieszankę ziemi lub zakupić w sklepach ogrodniczych gotowe podłoże przeznaczone dla rododendronów. To drugie rozwiązanie jest niezwykle wygodne, gdyż tego typu ziemia nie tylko posiada idealne pH, ale również zawiera odpowiednie mikroelementy, nawóz i optymalną ilość składników pokarmowych, zapewniających odpowiedni wzrost. Aby samodzielnie przygotować podłoże dla rododendronów, należy w równych proporcjach wymieszać ziemię ogrodową, kwaśny torf oraz przekompostowaną korę drzew iglastych (najlepiej przekompostowaną korę drzew iglastych). Nie jest to trudne zadanie – zwłaszcza jeżeli posiadamy potrzebne składniki – ale należy uważać, aby podłoże nie było zbyt kwaśne, gdyż znacznie utrudni to wzrost sadzonki. Dobrym rozwiązaniem jest dodanie do mieszanki odpowiedniego nawozu – w kwestii ilości oraz proporcji należy kierować się wskazaniami producenta. Po wykopaniu odpowiednio dużego dołka pod różaneczniki o głębokości 50-80 centymetrów na dnie należy ułożyć grubą na około 15 centymetrów warstwę drenażu żwirowego. Zapewnia to odpowiednią przepuszczalność gleby, dzięki czemu nadmiar wody z otoczenia będzie sprawnie odprowadzany. Różaneczniki źle radzą sobie w glebach piaszczystych, gliniastych i zasadowych, a także na terenach podmokłych. Jeżeli w naszym ogrodzie dominują tego typu ziemie, należy przygotować miejsca sadzenia rododendronów poprzez rozluźnienie podłoża za pomocą kwaśnego torfu. Przed posadzeniem rośliny można dodać do mieszanki glinkę mieloną, dzięki czemu zadbamy o jeszcze lepszą kontrolę nad wilgotnością podłoża. |
| Mikoryza | To zjawisko polegające na wspólnej egzystencji korzeni lub nasion roślin z grzybami. W większości przypadków jest to relacja mutualistyczna, czyli sprzyjająca obydwu stronom i zapewniająca im lepsze warunki do rozwoju. Obecność pożytecznych grzybów na korzeniach znacznie poprawia odporność. Dzięki mikoryzie kwiaty lepiej wchłaniają takie mikroelementy jak żelazo, cynk czy mangan. Co więcej, grzybnia zaopatruje również rododendron w dodatkowe składniki pokarmowe. Aby zagwarantować szybkie połączenie korzeni rododendronu z odpowiednimi grzybami, warto wykorzystać szczepionkę mikoryzową, którą aplikuje się jednorazowo na dno dołka, w którym umieścimy rododendron. |
Kiedy najlepiej sadzić rododendrony?
Ze względu na opisane wymagania pod względem gleby, moment sadzenia – jak i rozsadzania – różaneczników nie może być wybrany pochopnie. Ze względu na azjatyckie pochodzenie, większość rododendronów preferuje stosunkowo chłodne oraz wilgotne tereny. Aby zapewnić roślinom optymalne warunki do wzrostu, czas sadzenia powinien przypadać na wiosnę – marzec lub kwiecień – lub październik. Miesiące te oferują odpowiedni stosunek wilgoci do temperatury, podczas gdy ziemia pozostaje miękka, co pozwala korzeniom na swobodny rozrost.
Obydwa rozwiązania mają swoje zalety. Sadzenie na wiosnę daje roślinom więcej czasu na adaptację, dzięki czemu sadzonki lepiej zniosą pierwszą zimę w każdym ogrodzie. Dodatkową zaletą jest możliwość wybrania sadzonek w okresie kwitnienia niektórych odmian, dzięki czemu możemy zobaczyć, jak wyglądają poszczególne gatunki w pełnej krasie. Podczas wiosennego sadzenia trzeba się upewnić, że ziemia jest już miękka, gdyż zamarznięta gleba znacznie utrudnia rozrost systemu korzeniowego.
Alternatywną dla prac na początku roku jest sadzenie rododendronów późną jesienią. Nagrzana w okresie letnim ziemia jest wciąż miękka, a coraz częstsze deszcze zapewniają odpowiedni poziom wilgoci. Stwarza to idealne warunki do szybkiego wzrostu oraz umocnienia korzeni przed nadejściem zimy.
Przystępując do sadzenia, należy pamiętać, aby nie rozpocząć go zbyt wcześnie – w przypadku prac na wiosnę – oraz zbyt późno – jeżeli decydujemy się sadzić różaneczniki późną jesienią. Najważniejsze jest uniknięcie sadzenia w okresie, gdy ziemia jest twarda, a różaneczniki nie otrzymają dostatecznej ilości wody.
Co sadzić z rododendronem?
Rododendron w przydomowym ogrodzie jest ozdobą samą w sobie, jednakże krzew ten najlepiej prezentuje się w otoczeniu innych roślin. Ważną rolę odgrywają tutaj nie tylko walory estetyczne, ale również potrzeba zapewnienia różanecznikom odpowiednich warunków do wzrostu.
Rododendrony czują się najlepiej w zacisznych miejscach, osłoniętych przed wiatrem oraz słońcem. To oznacza, że planując ogród, należy uwzględnić obecność innych roślin, które najlepiej ułożyć piętrowo – w rzędach o rosnącej wysokości.
Niezależnie od tego, czy hodujemy rododendrony w donicach, czy też mamy do zagospodarowania kawałek ziemi, pomoże to stworzyć interesującą wizualnie kompozycję. Jakie gatunki sprawdzą się najlepiej w otoczeniu różaneczników?
- Rośliny niskie – ze względu na kwasowość gleby gatunki, które chcemy zasadzić w pobliżu rododendronów, powinny dobrze znosić takie warunki. Doskonałym wyborem będą byliny – m.in. fuksje, runianki, paprocie, bergenie, trawy ozdobne, bodziszki, bluszcz, żurawki, acan, zaciąg, miodunka, rodgersja, tawułka lub tiarella – które utrzymają niskie pH podłoża, a także ochronią korzenie rododendronów przed wysychaniem, mrozem oraz zachwaszczeniem. Dobrym wyborem będą również m.in. turzyce, miskanty, rajgras wyniosły, kostrzew oraz rozlepnice, a także pnącza, paprocie oraz ozdobne rośliny z rodziny szparagowatych, na przykład funkie. Naturalnie wokół rododendronów znakomicie będą się czuły inne wrzosowate, czyli wrzosy, wrzośce oraz golterie.
- Rośliny średnie – w zależności od rozmiarów rododendronu, to piętro w ogrodzie będzie się składało z krzewów lub karłowatych drzewek o wielkości zbliżonej do różanecznika, lub nieznacznie go przewyższających. Do tej kategorii roślin zaliczamy derenie, kalmie, hortensje, kosodrzewiny, kiścienie, choiny, cisy, pierisy oraz skimie. W pobliżu rododendronów dobrze będą się prezentowały również odpowiednio przycinane i formowane klony palmowe, jałowce, bzy, żurawiny, kaliny, bukszpany, berberysy, krzewuszki czy irgi.
- Rośliny wysokie – towarzystwo większych krzewów oraz drzew zapewnia niezbędny cień i ochronę przed wiatrem, co w przypadku rododendronów jest niezwykle istotne. W otoczeniu różaneczników doskonale sprawdzą się zarówno gatunki liściaste, jak i iglaste – zwłaszcza te drugie rośliny przyniosą znaczne korzyści, gdyż opadające igły pomogą utrzymać odpowiednią kwasowość ziemi (różaneczniki należą do roślin kwasolubnych). Nie w każdym ogrodzie znajdziemy dość miejsca, aby posadzić drzewa, ale jeżeli mamy taką możliwość, najlepszym wyborem są sosny, świerki, jodły, miłorzęby, cisy, żywotniki, natomiast w przypadku drzew roślinnych warto zwrócić uwagę na dęby, brzozy, magnolie, wierzby oraz klony.
Unikaj sadząc różaneczniki
Różaneczniki to rośliny azjatyckiego pochodzenia, które potrzebują troskliwej opieki w naszym klimacie. Płytki system korzeniowy jest podatny na zamarzanie, dlatego przy wyborze sadzonek warto nabyć rośliny, które dobrze znoszą nawet siarczyste mrozy. Na rynku można znaleźć odmiany wyhodowane specjalnie z myślą o wytrzymałość na niskie temperatury, sięgające nawet -39 stopni Celsjusza. Jeżeli jednak wybraliśmy gatunki bardziej podatne na zimową pogodę, musimy pamiętać o niskiej tolerancji rododendronów na mróz i zapewnić im odpowiednią ochronę. W przeciwnym razie nieosłonięte pąki mogą przemarznąć, co utrudni albo wręcz uniemożliwi ich wzrost na wiosnę.
Kolejnym błędem jest zbyt głębokie wkopanie sadzonek w ziemię. Rododendrony to rośliny, których korzenie znajdują się tuż pod powierzchnią ziemi. Jeżeli zostaną przysypane zbyt grubą warstwą ziemi, zostaną narażone na zalanie oraz gnicie. Podczas sadzenia trzeba też zadbać o należyte rozluźnienie bryły korzeniowej po wyjęciu z donicy lub pojemnika. Raz jeszcze ma to związek z rozłożystą, a zarazem płytką bryłą korzeniową różaneczników.
Za mało lub za dużo światła słonecznego to kolejna rzecz, której trzeba unikać podczas hodowli rododendronów. Długotrwałe wystawienie na ostre słońce może doprowadzić do sparzenia liści, dlatego posadzenie sadzonki w mocno zacienionym miejscu stanowi kuszące rozwiązanie. Niestety utrudni to rozwój, a także może doprowadzić do powstrzymania prawidłowego kwitnienia. Z tego powodu rododendrony najlepiej czują się w cieniu innych krzewów ozdobnych lub drzew. Zapewnia im to ochronę, a jednocześnie dostęp do słońca przez kilka godzin na dobę.
Podobnie jak w przypadku słońca, tak samo w przypadku wody rododendrony nie znoszą skrajności. Rośliny te potrzebują wilgoci, lecz obfite podlewanie doprowadzi do rozwoju zgnilizny korzeni. Z tego powodu należy szczególną uwagę zwrócić na podlewanie podczas suchych miesięcy. Odnosi się to nie tylko do okresu letniego, ale również zimowego, gdyż – wbrew pozorom – podczas tych miesięcy różaneczniki otrzymują znacznie mniej wody, aż do czasu wiosennych roztopów. Jak wszystkie rośliny wiecznozielone, różaneczniki tracą wilgoć poprzez liście, ale zamarznięta ziemia utrudnia pozyskanie nowych zapasów. Z tego powodu rododendrony powinny być podlewane regularnie do pierwszych, poważniejszych mrozów. Należy jednak pamiętać, aby woda miała zbliżoną temperaturę do powietrza – w ten sposób nie uszkodzimy korzeni rośliny.
Nawet odpowiednio posadzony rododendron może paść ofiarą chorób oraz szkodników. Różaneczniki prezentują się wspaniale, ale należą do wybrednych roślin, które trzeba stale doglądać. Przeoczenie pierwszych objawów infekcji prowadzi do szybkiego rozprzestrzeniania się grzybów na szczytach pędów, które należy usunąć. Oprócz szkodliwych grzybów, dużym zagrożeniem są również owady, dlatego kluczowe podczas hodowli rododendronów jest regularne doglądanie krzewów.
Rododendrony pielęgnacja
Ściółkowanie
Ściółkowanie to czynność, która stwarza lepsze warunki do rozwoju poprzez ochronę podłoża oraz utrzymanie odpowiedniej wilgotności i temperatury. Wysypana wokół rośliny warstwa ściółki (ściółkować można przekompostowaną korą sosnową czy gałązkami świerkowymi) nie tylko spowalnia wysychanie gleby oraz nie pozwala na zalanie korzeni, ale również uniemożliwia powstanie grubej, zaschniętej skorupy na powierzchni ziemi, która znacznie utrudnia wchłanianie wody.
Jako że korzenie azalii są położone płytko pod powierzchnią, dodatkowa ochrona jest niezbędna, aby zabezpieczyć je przed szkodą.
Do ściółkowania różaneczników najlepiej nadaje się kora drzew iglastych oraz trociny, chociaż liście bukowe lub dębowe też sprawdzą się w tej roli. Podczas doboru ściółki trzeba zwrócić uwagę na to, jak szybko dany materiał ulega rozkładowi, gdyż zbyt szybkie gnicie zwiększa ryzyko rozwoju szkodliwych grzybów, które mogą zaatakować nasze krzewy. Takie wymagania mogą podsunąć pomysł, aby do ściółkowania wykorzystać kamienie lub grys wapienny. Należy unikać takiego rozwiązania, gdyż wypłukiwany wapień stopniowo będzie zwiększał zasadowość gleby, co zaszkodzi rododendronom.
Grubość ściółki o większej konsystencji – np przykryta korą sosnową – powinna wynosić około 5 centymetrów, natomiast w przypadku drobniejszego materiału – na przykład drobnych wiórów – może ona zostać zmniejszona do 2 centymetrów. Kora drzew iglastych cieszy się dużą popularnością nie tylko ze względu na użyteczność, ale również z powodu estetycznego wyglądu, który doskonale pasuje do każdego ogrodu.
Stan ściółki należy regularnie kontrolować i uzupełniać ubytki, które powstają w wyniku opadów, wiatru albo innych prac ogrodowych.
Nawożenie
Nawożenie różaneczników stanowi jeden z najważniejszych elementów hodowli azalii ze względu na wspomnianą wielokrotnie płytką budowę korzeni. Z tego powodu krzewy nie są w stanie pozyskiwać wartości odżywczych z głębszych warstw gleby, co wymusza regularne nawożenie nawet kilka razy w sezonie.
Prace rozpoczynamy wczesną wiosną, zwykle na przełomie marca oraz kwietnia, gdy ziemia ulegnie rozmarznięciu. Kolejne nawożenie ma zazwyczaj miejsce po kwitnieniu, czyli w okolicach maja lub czerwca – chociaż czasami może nastąpić w połowie lipca. Pomaga to rododendronom odzyskać siły po kwitnieniu i przygotować pąki kwiatowe na kolejny sezon.
Warto pamiętać, że lipiec to ostatni miesiąc, podczas którego wykorzystujemy nawozy bogate w azot – zbyt duża ilość tego pierwiastka utrudnia zimowanie krzewów. Kolejne i ostatnie nawożenie w sezonie następuje późnym latem lub wczesną jesienią – od sierpnia do września. Tym razem wykorzystujemy nawozy z niewielką lub zerową zawartością azotu, które są za to bogate w składniki wzmacniające krzewy. Podczas zakupu nawozów należy się upewnić, że wybieramy produkty przeznaczone dla azalii lub kwasolubnych rodziny wrzosowatych, co pomoże w zachowaniu krzewów w dobrym zdrowiu przez cały rok.
Podlewanie
W przypadku różaneczników jest równie istotne, gdyż rośliny te uwielbiają wilgotne, acz niepodmokłe gleby. Z tego powodu trzeba dopilnować, aby ziemia wokół azalii była zawsze podlana, ale należy unikać tworzenia stojących kałuż wody, gdyż stwarza to zagrożenie zgnilizną korzeni.
Nie powinno się również zraszać całej rośliny, lecz podlewać ziemię wokół niej. Najlepszą porą na podlewanie jest poranek lub wieczór, gdy unikniemy dużych różnic temperatury pomiędzy powietrzem a wodą.
Odchwaszczanie
Ze względu na stosunkowo kruchą bryłę korzeniową, nie jest zalecane wykorzystywanie narzędzi mechanicznych do odchwaszczania ziemi wokół azalii. Niechciane rośliny należy usuwać ręcznie i regularnie kontrolować ziemię wokół krzewów. Nadmiernie wyrośnięte chwasty mogą przerosnąć korzenie różaneczników, co podczas wyrywania może doprowadzić do poważnego uszkodzenia azalii.
Przycinanie
Przycinanie pomaga uformować zdrowy, gęsto rozgałęziony krzew o dużej ilości przepięknych kwiatów, który będzie ozdobą każdego ogrodu. Przycinanie można podzielić na trzy rodzaje: pielęgnacyjne, formujące oraz odmładzające.
Przycinanie pielęgnacyjne to najczęściej wykonywana czynność i następuje przynajmniej raz w roku. Po okresie kwitnienia należy ręcznie usunąć kwiaty, odłamując je od rośliny. Dzięki temu rododendron nie będzie wytwarzała nasion i zachowa siły na kolejny rok, co przekłada się na ilość nowych pędów oraz kwiatów. Jeżeli zauważymy suche lub zainfekowane gałązki, musimy je usunąć za pomocą sekatora.
Cięcie wykonujemy poniżej uszkodzonego miejsca, przy czym trzeba pamiętać, aby za każdym razem odkazić nożyce w spirytusie, dzięki czemu zapobiegniemy roznoszeniu chorób na zdrowe części krzewu.
Przy usuwaniu większych pędów warto sięgnąć po maść ogrodniczą, która zabezpieczy cięte miejsca przed grzybami oraz zakażeniem, a także przyśpieszy proces gojenia. Na kondycję krzewu warto zwrócić uwagę zwłaszcza wiosną, co pozwoli usunąć chore, przemarznięte lub uszkodzone gałęzie przed rozpoczęciem wegetacji.
Przycinanie formujące przeprowadzane jest – zgodnie z nazwą – w celu nadania krzewowi odpowiedniego kształtu. Cięcie to obejmuje wyłamanie pąka szczytowego oraz skrócenie pozostałych gałęzi, co zmusi rododendron do większego rozgałęzienia i zagęszczenia gałęzi. Zabieg zwykle jest przeprowadzony pod koniec zimy, gdy krzew nie jest narażony na uderzenie mocnych mrozów.
Cięcie odmładzające przeprowadzane jest w przypadku starszych roślin, które nie rozwijają się w zadowalający sposób lub zostały poważnie uszkodzone przez choroby bądź inne czynniki. Krzewy w tym wypadku przycinane są jest na wysokość 20-40 centymetrów od ziemi, pozostawiamy jednak gałązki z pąkami śpiącymi, które przypominają różowe plamki.
Jeżeli nie chcemy w jednym roku nadmiernie osłabić krzewu, możemy rozłożyć cięcie na dwa lata. Zabieg – podobnie jak w przypadku cięcia formującego – najlepiej przeprowadzić po ustaniu mrozów, a przed ruszeniem wegetacji, czyli na końcu zimy lub wczesną wiosną.
Choroby i szkodniki rododendronów
Specyfika polskiego klimatu sprawia, że rododendrony w naszych ogrodach narażone są na zgoła odmienne warunki, niż te, panujące w ich azjatyckich ojczyznach. Suche powietrze, podmokłe ziemie oraz niskie temperatury, które mogą doprowadzić do przemrożenia korzeni, sprawiają, że różaneczniki są narażone na trzy rodzaje dolegliwości, związane z niewłaściwą hodowlą, obecnością grzybów lub żerowaniem szkodników.
| Choroby nieinfekcyjne rododendronów | Związane są z niesprzyjającymi warunkami, takimi jak zbyt niska kwasowość ziemi (rododendrony należą do roślin kwasolubnych) lub niedostateczna ilość składników pokarmowych. Niedobór potasu, boru, fosforu oraz żelaza to – oprócz zbyt zasadowej ziemi – najpopularniejsze przypadłości, związane z odżywianiem azalii. Żółknięcie liści (chloroza) i brązowe bądź czerwone przebarwienia są wyraźnym znakiem, że krzew potrzebuje odpowiedniego nawozu, zakwaszenia podłoża, wydajniejszego ściółkowania lub oprysków preparatami zawierającymi mikro- i makroelementy. Kolejnym niepokojącym objawem są zwisające lub rolujące się wzdłuż nerwu głównego liście, które z czasem zaczynają żółknąć. Spowodowane jest to niewystarczającą ilością wody, co ma miejsce zazwyczaj w okresie letnim lub zimowym. W takim wypadku należy dopilnować, aby krzew był regularnie podlewany – w zimie należy to robić w momentach odwilży. |
| Fytoftoroza | To groźna infekcja, do której dochodzi, gdy przenoszony z wodą grzyb (Phytophthora) dostaje się do wnętrza rośliny poprzez uszkodzenia w korzeniach i szyjce korzeniowej. Fytoftoroza objawia się blednięciem, brązowieniem i zwinięciem liści w kształt łódki. Zarażone rośliny należy usunąć, ziemię odkazić odpowiednim preparatem grzybobójczym, natomiast wobec innych krzewów zastosować oprysk profilaktyczny. Przed ponownym zasadzeniem w miejscu należy upewnić się, że ziemia jest odpowiednio przygotowana. |
| Plamistość liści | Objawia się brązowymi lub czarnymi plamami na liściach, którym często towarzyszy czerwona obwódka. Zakażenie wywołują grzyby z rodzaju Cercospora handelii bądź Colletotrichum gloesporioides, przeciwko którym należy wykorzystać środki grzybobójcze, zanim infekcja obejmie cały krzew i pozbawi go możliwości fotosyntezy. Grzyby te atakują zwykle rośliny osłabione mrozem, niedoborem słońca lub składników pokarmowych. |
| Zamieranie pąków kwiatowych i obecność skoczka różanecznikowego | Te dwie przypadłości są ze sobą trwale związane. Skoczek różanecznikowy (Graphocephala fennahi) to niewielki insekt, który żeruje na rododendronach. Owady nie tylko żerują na liściach, ale roznoszą również zarodniki grzyba Pycnostysanus azaleae, który atakuje pączki krzewu i zamienia je w kolczaste narośle. Wiosenne opryski odpowiednimi preparatami grzybobójczymi pomogą zwalczyć tę przypadłość. Przeciwko owadom najlepiej rozpylić dedykowany środek w godzinach porannych. |
| Opieńkowa zgnilizna korzeni | To jedna z najpopularniejszych i najgroźniejszych chorób systemu korzeniowego nie tylko rododendronów, ale wszystkich krzewów oraz drzew na świecie. Zbyt wilgotne i kwaśne podłoże sprzyja atakom opieńki miodowej (Armillaria mellea), która atakuje korzenie rośliny. Jeżeli na wiosnę kwiaty zaczynają więdnąć bez wyraźnej przyczyny, należy sprawdzić podziemną część krzewu. Znajdujące się na szyjce korzeniowej opieńki pod postacią białych płatków oraz znajdujące się w ziemi grzybnie, przypominające czarne sznurki, to znak, że rododendron należy wykopać i zutylizować, podobnie jak glebę w jej otoczeniu. Dół po usuniętym krzewie należy zdezynfekować środkami grzybobójczymi. |
| Guzowatość korzeni | To stosunkowo łatwa to zwalczenia przypadłość, wywoływana przez bakterię Agrobacterium tumefaciens. Choroba objawia się pod postacią białych guzków na szyjce korzeniowej oraz samych korzeniach, które z czasem brunatnieją i osiągają średnicę do 20 milimetrów. Zgrubienia usuwamy, a miejsce cięcia smarujemy maścią ogrodniczą oraz siarczanem miedzi. |
| Szara pleśń i septorioza | Te schorzenia, chociaż mają nieco inny przebieg, występują w podobnych warunkach. Septorioza – wywołana przez grzyb Septoria azaleae – objawia się czerwono-brązowymi plamami na liściach. Za szarą pleśń odpowiada grzyb Botrytis cinerea, który powoduje brązowo-szare plamy na ulistnieniu, które z czasem pokrywają się szarym nalotem. Obydwa schorzenia są spowodowane nadmierną wilgotnością powietrza, co jest związane ze zbyt gęstym nasadzeniem, dużym zacienieniem lub podlewaniem, które obejmuje częste spryskiwanie całej rośliny wodą. Grzyby zwalcza się poprzez usunięcie chorych liści oraz opryski dedykowanymi środkami. |
| Mszyce | Owady te żerują zazwyczaj na młodych liściach oraz na szczytach pędów, a także kiedy uprawa rododendronów jest prowadzona w pojemnikach. Oprócz wysysania życiodajnych soków, mszyce wydzielają spadź, która zwiększa ryzyko pojawienia się pleśni. Na szczęście owadów można się łatwo pozbyć dzięki produktom pochodzenia naturalnego – na przykład wody z octem, wyciągu z pokrzywy lub roztworu sody oczyszczonej – lub oprysku chemicznego. |
| Opuchlak truskawkowiec | Ten czarny chrząszcz stanowi poważne zagrożenie, gdyż zwykle żeruje po zmroku, pozostawiając po sobie charakterystycznie wygryzione liście. Co więcej, ich larwy – białe z jasnobrązową główką – wgryzają się w korzenie oraz szyjki korzeniowe roślin, co przyczynia się do powolnego obumierania krzewu oraz stwarza zagrożenie dodatkowych infekcji. Z opuchlakami należy walczyć, podlewając ziemię wokół rośliny wodą z insektycydem zawierającym acetamipryd. |
Jak zabezpieczyć rododendrony na zimę?
Odpowiednie przygotowanie krzewów na nadejście mrozów to najlepsza gwarancja obfitego kwitnienia następnego roku. Rododendrony wytwarzają pąki kwiatowe latem, dlatego nie można dopuścić do ich uschnięcia lub przemrożenia.
Odporność na niskie temperatury zależy od odmiany różanecznika, ale w przypadku większości gatunków trzeba zapewnić roślinom dodatkową ochronę. Najłatwiej to osiągnąć poprzez owinięcie krzewu agrowłókniną. Tkanina tego typu jest dostępna w sklepach ogrodniczych, a jej założenie jest niezwykle proste: wystarczy owinąć krzew dwa lub trzy razy materiałem i przywiązać go do podstawy krzewu, aby nie zerwał go wiatr. Agrowłóknina przepuszcza powietrze oraz wodę, a jednocześnie zabezpieczy kwiaty przed niską temperaturą i nadmiernym parowaniem.
Można również kupić gotowe kaptury z tego materiału, co znacznie ułatwia nakładanie, zwłaszcza jeżeli wbijemy kilka tyczek wokół krzewu i naciągniemy na nie tkaninę. Tym sposobem możemy zabezpieczyć nawet kilka rosnących blisko siebie sadzonek.
Agrowłóknina zadba o gałęzie oraz liście rododendronu, ale nie ochroni w pełni jego korzeni. W tym celu należy usypać wysoki na około 20 centymetrów kopczyk z sosnowej kory, której używany do ściółkowania. Rozwiązanie to nie tylko izoluje korzenie przed mrozami, ale również zapewnia kwaśny odczyn gleby, który sprzyja rozwojowi rododendronów. Alternatywą lub uzupełnieniem dla kory może być stroisz z drzew iglastych lub okrycie słomianą matą.
Należy pamiętać, że rododendrony należą do roślin, które źle znoszą suche warunki, a zima w Polsce – wbrew pozorom – należy do takich pór roku. Przed nadejściem mrozów trzeba obficie podlewać krzewy, aby mogły zgromadzić zapasy wody na mroźne miesiące.
Rozmnażanie rododendronów
Przesadzanie rododendronu nie różni się znacząco od sadzenia krzewu. Szczególnej dbałości wymaga gleba pod różaneczniki, nawóz oraz ściółkowanie roślin. O ile młode okazy można usunąć z ziemi bez większych problemów, podczas wykopywania starszych krzewów trzeba szczególnie uważać na korzenie i unikać ich uszkodzenia. W przeciwnym razie drastycznie zmniejszamy szansę na przyjęcie się krzewu w nowym miejscu. Rozmnażanie rododendronów to trudna procedura, którą zwykle zajmują się doświadczeni szkółkarze, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby samodzielnie przygotować sadzonki. Możemy do tego zadania przystąpić wczesną wiosną albo na końcu lata, w sierpniu bądź we wrześniu.
Aby stworzyć sadzonkę, odcinamy jeden z bocznych pędów długości 10-15 centymetrów, odcinamy dolne skórzaste liście, pozostawiając cztery liście u szczytu gałązki. W dolnej części pędu ścinamy pasek kory długi na około 2 centymetry. Tak przygotowaną gałązkę umieszczamy w doniczce z dodatkiem kwaśnego torfu oraz ukorzeniacza. Krzewy wymagają wysokiej wilgotności powietrza oraz temperatury wynoszącej około 22 stopni Celsjusza, dlatego nakrywamy doniczkę kapturem z folii – materiał nie może dotykać liści – i ustawiamy ją w szklarni lub inspekcie.
Drugą metodą rozmnażania rododendronów jest odkład. Wybieramy jeden z bocznych pędów, który może zostać przygięty do ziemi – nie odrywamy go od krzewu! Usuwany dolne skórzaste liście i odcinamy pasek kory o długości około 2 centymetrów. Nacięcie zanurzamy w ukorzeniaczu, a następnie zakopujemy tę część gałązki w ziemi z kwaśnym torfem. Za pomocą drutu przyciskamy nacięty fragment pędu w taki sposób, aby nie opuścił ziemi, natomiast jego koniec z liśćmi opieramy o palik. Dzięki temu odrost nie będzie leżał na ziemi – oprócz miejsca, w którym planujemy ukorzenienie – i uniknie ryzyka zgnilizny. Rozmnażanie tą metodą może zająć od kilkunastu miesięcy do trzech lat, dlatego w tym czasie szczególnej dbałości wymaga ściółkowanie oraz nawożenie krzewu.
Najciekawsze odmiany rododendronów
Cena rododendronów, podobnie jak ich kolor, jest niezwykle zróżnicowana. Za najmniejsze sadzonki oraz karłowate krzewy zapłacimy kilkanaście złotych, jednakże wraz z rozmiarem rośliny rośnie również ich cena. Związane jest to z powolnym wzrostem różaneczników, przez co, za rzadkie okazy o wysokości 20-40 cm – w zależności od wieku i gatunku – możemy zapłacić nawet 100 zł lub więcej. Z tego powodu trudno jest podać dokładną cenę dla danej odmiany, gdyż szkółki oferują okazy o różnej wielkości, co naturalnie wpływa na ich wartość.
Można jednak przyjąć, że przeciętna roślina o wysokości 20-50 cm kosztuje 25-50 zł, natomiast za nieco większe lub rzadsze różaneczniki zapłacimy 70-100 zł. W przypadku odmian drzewiastych różaneczników cena może być wyższa.
Rododendrony wielkokwiatowe to odmiany, które wyróżniają się – zgodnie z nazwą – imponującymi kwiatami i rozmiarami – krzewy te osiągają wysokość od 1 do 5 metrów. Różaneczniki wielkokwiatowe doskonale nadają się do średnich oraz dużych ogrodów. Do najpiękniejszych odmian w tej kategorii należą:
- Rododendron Helsinki University – ta odmiana wyróżnia się jasnoróżowymi pięknymi kwiatami z ciemobordowymi plamkami, a także niezwykłą odpornością na temperatury sięgające -39 stopni Celsjusza. Po 10 latach krzewy dorastają do wysokości około 150 centymetrów.
- Rododendron Britannia – to zwarty, rozłożysty krzew o szkarłatnych kwiatach, które obficie pojawiają się w drugiej połowie maja. Uprawiane odmiany różaneczników mają wysokość, która waha się pomiędzy 100 a 200 centymetrami, natomiast mrozoodporność na poziomie -21 stopni Celsjusza sprawia, że ten gatunek poradzi sobie w polskim klimacie.
- Rododendron Von Oheimb Woislowitz – ten krzew posiada jasnoróżowe kwiaty z liliowym odcieniem oraz licznymi cętkami, które nadają mu unikalnego wyglądu. Odmiana ta liczy ponad 100 lat i dzięki odporności na mrozy sięgające -29 stopni Celsjusza doskonale sprawdzi się w uprawie rododendronów w Polsce. Po 10 latach krzewy osiągają wysokość i szerokość około 2-2,5 metra, co sprawia, że rododendron Von Oheimb Woislowitz świetnie sprawdzi się w większych ogrodach.
Rododendrony drobnokwiatowe to odmiany osiągające do 100 centymetrów wysokości.
Ze względu na zwartą budowę, dekoracyjny charakter i dużą ilość niewielkich kwiatów różaneczniki te stanowią doskonały wybór dla niewielkich ogrodów.
- Rhododendron campylogynum – te niezwykłe krzewy można znaleźć w Himalajach, północnych Indiach, Birmie (Mjanmie) oraz południowych Chinach. Nie jest to wyjątkowo popularna odmiana w Polsce, ale dzięki niewielkim rozmiarom oraz powolnemu wzrostowi idealnie nadaje się do małych ogrodów. Malutkie listki oraz dzwonkowate kwiatki sprawiają, że w maju krzewy pokrywają się dywanem purpuroworóżowych lub niebieskich kwiatków. To rośliny zimozielone, a odporność na mróz w przypadku tej odmiany różaneczników wynosi -16 stopni Celsjusza, natomiast maksymalna wysokość jaką osiągają te azalie to zaledwie 25 centymetrów.
- Rododendron Buchlovice – ten karłowaty krzew posiada jasnofioletowe kwiaty, które pojawiają się obficie pod koniec kwietnia i na początku maja. Rododendron Buchlovice dobrze znosi obecność słońca, dlatego nadaje się również do ogródków skalnych. Docelowo krzewy osiągają około 40 centymetrów wysokości oraz 60 centymetrów szerokości. Azalie i różaneczniki o liściach zimozielonych znoszą mrozy do -22 stopni Celsjusza.
- Rododendron Shamrock – osiąga maksymalną wysokość około 60 centymetrów i szerokość około 80 centymetrów. Liczne, żółtawozielone kwiaty o rurkowatym kształcie obficie pojawiają się pod koniec kwietnia. Ze względu na powolny wzrost oraz mrozoodporność rzędu -23 stopni Celsjusza, rododendron Shamrock nadaje się doskonale do hodowli w przydomowych ogródkach.
Rododendron sadzenie krok po kroku
- Sprawdzamy wszystkie wymagania konkretnej odmiany – niektóre gatunki lepiej znoszą słońce lub posiadają wyższą tolerancję na niskie temperatury, co należy wziąć pod uwagę podczas sadzenia. Powinniśmy przygotować zawczasu niezbędne preparaty, a także zapasy potrzebne do odpowiedniego zabezpieczenia roślin przed mrozem.
- Wykopujemy dół o głębokości przynajmniej 50 centymetrów i szerokości około 80 centymetrów – od dwóch do czterech razy szerszy od bryły korzeniowej. Jeżeli nasza ziemia jest mało kwaśna lub zasadowa, musimy wykopać głębszy i szerszy otwór, który wypełnimy odpowiednią glebą lub mieszanką.
- Na dnie dziury umieszczamy warstwę żwiru (około 15 centymetrów), a następnie wypełniamy dołek odpowiednim podłożem (musi być to kwaśne podłoże) lub mieszanką.
- Przed posadzeniem wyjmujemy kwiaty z doniczki i umieszczamy na około 15-20 minut w miednicy lub wiaderku z wodą. Następnie rozluźniamy bryłę korzeniową.
- Umieszczamy krzewy na takiej głębokości, na jakiej rosła w doniczce lub pojemniku.
- Ubijamy delikatnie ziemię wokół bryły korzeniowej.
- Podlewamy kwiaty.
- Po wsiąknięciu wody przystępujemy do ściółkowania z użyciem kory sosnowej lub wiórów.