Pełnik europejski

Pełnik europejski (Trollius europaeus) jest gatunkiem objętym w Polsce ścisłą ochrona, wymaga ochrony czynnej, a także jest taksonem narażonym na wyginięcie (VU – Czerwona Lista).

Występuje w rozproszonych stanowiskach na terenie całej Polski z wyjątkiem wyższych położeń górskich (wyżej w górach rośnie podobny gatunek – pełnik alpejski Trollius altissimus).

W okolicach Warszawy obfite stanowisko pełnika europejskiego znajduje się we florystycznym rezerwacie przyrody „Kalinowa Łąka” (utworzonym w 1989 roku *).

Pełnik europejski jest gatunkiem charakterystycznym dla wilgotnych łąk i ziołorośli nadrzecznych. Spotykany jest również na wilgotnych polanach śródleśnych, w miejscach prześwietlonych oraz na obrzeżach ciepłolubnych lasów i zarośli.

Jest gatunkiem umiarkowanie światłolubnym. Rośnie na glebach wilgotnych, zasobnych w składniki pokarmowe, o odczynie obojętnym do zasadowego. Pełnik europejski na wielu stanowiskach w Polsce jest zagrożony przede wszystkim wskutek niszczenia jego siedlisk. Wilgotne tereny są niszczone przez osuszanie i meliorację, zaorywane pod pola uprawne, a także przeznaczane pod zabudowę. 

Wilgotne łąki w toku naturalnej sukcesji zarastają przez krzewy i drzewa. Stąd dla zachowania stanowisk pełnika europejskiego potrzebna jest ochrona czynna. Pełnik europejski jest również zagrożony przez bezpośrednią działalność człowieka czyli zrywanie kwiatów, a także wykopywanie roślin do przydomowych ogródków.

Pełnik europejski to bylina osiągająca 80 cm wysokości, należąca do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Jego ulistniona łodyga zakończona jest jednym kwiatem. 

Kwiaty są bardzo piękne, okazałe, prawie kuliste, o średnicy do 4 cm. Składają z zachodzących na siebie 10 – 15 listków okwiatu w kolorze złocistożółtym. Kwitną od maja do czerwca a czasem jeszcze w lipcu. 

Są zapylane przez owady (błonkówki, muchówki i chrząszcze), ale przy długotrwałym deszczu (kiedy kwiaty są mocno stulone) może dojść do samozapylenia. Owoc jest zbiorowy, złożony z wielu mieszków długości do 10 mm, zakończonych dzióbkiem długości do 2,5 mm. Pełnik europejski jest rośliną trująca.

Ziele zawiera glikozyd ranunkulinę, protoanemoninę, alkaloid magnoflorynę, flawonoidy witeksynę i orientynę. Trująco działa tylko świeże ziele. Po wysuszeniu rośliny substancje trujące ulegają rozpadowi.

Pełnik europejski jest rośliną chętnie uprawianą, jednak musimy przypomnieć, że rośliny tej nie wolno pozyskiwać ze stanowisk naturalnych. Rośliny należy szukać w dostępnych ofertach handlowych, można tam znaleźć zarówno ten gatunek, jak i wiele innych. 

Do rodzaju pełnik (Trollius) należy ok. 30 gatunków rozprzestrzenionych w północnych, umiarkowanych i arktycznych rejonach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Są to rośliny idealnie nadające się do ogrodów naturalistycznych, na rabaty bylinowe. Pełniki mogą być też uprawiane na kwiat cięty.