Mors wz.38

z broni w rku
MORS znaczy mier,

polski pistolet maszynowy wz.39
Micha Mackiewicz
Mia szans sta si dum przemysu zbrojeniowego II Rzeczypospolitej.

Wybuch wojny uniemoliwi uruchomienie seryjnej produkcji
i w rezultacie pierwszy polski pistolet maszynowy nie odegra adnej roli
podczas wojny obronnej we wrzeniu 1939 roku.
W
W
roku 1918 w okopach

I wojny wiatowej zadebiutowa pierwszy
w peni udany pistolet
maszynowy niemiecki MP 18.I. Bro
skonstruowana przez Hugona Schmeissera i produkowana w zakadach Teodora
Bergmanna stanowia odpowied na
zapotrzebowanie wojska na bro lekk,
szybkostrzeln i przeznaczon do walki
na bliskich odlegociach.
Mimo e wojenny debiut by niezwykle krtki, a liczba uytych bojowo empi
(MP, Maschinepistole) niewielka, to t
now kategori broni uznano za perspektywiczn i w dwudziestoleciu midzywojennym kilka krajw przystpio do
opracowywania wasnych wzorw. Naleaa do nich take Polska, ktrej myl
konstrukcyjna i przemys zbrojeniowy
rozwijay si w latach trzydziestych nad
wyraz prnie.
Zalety peemw byy u nas znane,
wszak niewielk ich liczb zakupiono
dla Policji Pastwowej (amerykaskie
Fot. ze zbiorw autora
56
Jan Skrzypiski, polski inynier, konstruktor broni strzeleckiej, w tym Morsa
Thompsony wz.1921 i fiskie Suomi

wz.1931), jednake wojsko dosy pno zainteresowao si t broni, dlatego te prace projektowe ruszyy dopiero w drugiej poowie lat trzydziestych.
Wnikliwie przebadano konstrukcje zagraniczne i ostatecznie zdecydowano,
e wzorcem dla rodzimego projektu bdzie niemiecki EMP, zbudowany przez
Heinricha Vollmera w zakadach Erfurter Maschinenfabrik (ERMA).
Peem wykorzystywa odrzut zamka
swobodnego i strzela z zamka otwartego. Zasilanie odbywao si z pudekowego magazynka doczanego poziomo z lewej strony. Lufa znajdowaa si
w metalowej osonie. Podobnie jak wikszo peemw z lat trzydziestych, EMP
mia klasyczn karabinow kolb i dugie oe; cech szczegln by natomiast
drewniany przedni chwyt typu pistoletowego. Z broni mona byo prowadzi
ogie cigy i pojedynczy; przecznik
w postaci dwigienki znajdowa si nad
oson spustu. Zabezpieczeniem byo jedynie wyfrezowane wycicie w komorze zamkowej, na ktrym opieraa si
rczka zamkowa; potem dodano take
dwigienk blokujc zamek. Charakterystycznym i jednoczenie wielce nowatorskim szczegem konstrukcyjnym
broni Vollmera bya teleskopowana osona spryny powrotnej. Zapewniao to
dobr stabilizacj spryny w trakcie
pracy oraz chronio j przed zanieczysz-
Mors wz.39
czeniami. Rozwizanie to zastosowano

potem w najsynniejszym niemieckim
pistolecie maszynowym MP 38/40.
Polski zesp konstrukcyjny z warszawskiej Fabryki Karabinw, kierowany przez Piotra Wilniewczyca i Jana
Skrzypiskiego (twrcw Visa wz.35),
oglny ukad broni opar na EMP; zastosowano jednak pionow, a nie poziom osad magazynka, uznajc takie
pooenie za wygodniejsze i praktyczniejsze. Dopracowywanie konstrukcji
zajo kilka lat (w sumie powstao kilka prototypw); przede wszystkim zmagano si ze zbyt du szybkostrzelnoci broni oraz nie najlepsz celnoci
(duy rozrzut pociskw) zwaszcza
przy strzelaniu seriami. Rozwizaniem
tych problemw okazao si osabienie
spryny powrotnej, zwikszenie masy
zamka i wyduenie jego drogi powrot-
z broni w rku
Piotr Wilniewczyc, wsptwrca Morsa
nej (obnienie szybkostrzelnoci) oraz

zastosowanie duszej, masywniejszej
lufy i zmodyfikowanie przyrzdw celowniczych (zwikszenie celnoci). Pracowano take nad poprawieniem ergonomii. Ostatecznie latem 1939 roku wojsko
odebrao wyprodukowan w warszawskiej Fabryce Karabinw parti prbn
peemw (36 sztuk), ktre skierowano
do testw w jednostkach. Wybuch wojny przekreli dalsze prace, jak rwnie
uruchomienie produkcji seryjnej.
Pistolet maszynowy MORS (z ac.
mier) wz.39 jest broni samoczynno-samopowtarzaln, przystosowan
zarwno do ognia cigego, jak i pojedynczego, przy czym nie ma klasycznego przecznika rodzaju ognia, ale dwa
jzyki spustowe przedni do ognia seri, tylny pojedynczego. Peem strzela
z zamka otwartego i dziki odrzutowi
zamka swobodnego jest zasilany z magazynka pudekowego dwudziestopicionabojowego (naboje 9 mm Parabellum), doczanego prostopadle od dou.
Po ostatnim strzale zamek pozostaje
w tylnym pooeniu, nastpuje take
zwolnienie zaczepu magazynka (miao
to przyspiesza przeadowanie broni).
Jedynym zabezpieczeniem przed przypadkowym strzaem jest wycicie w komorze, w ktre wchodzi rczka zamka
(identyczne zastosowano we wczesnych
MP 38/40).
W Morsie wz.39 zastosowano kilka
udoskonale, ktre z dzisiejszej perspektywy s nieco problematyczne.
W przednim chwycie znajdowaa si
teleskopowa podprka, majca w zamyle stabilizowa bro przy strzelaniu
57
58
z broni w rku
osona lufy
komora zamkowa
rczka zamkowa
zamek
lufa
urzdzenie powrotne
tuleja opniacza
cznik
komory
zamkowej
spust do ognia
cigego
zaczep
magazynka
spust do ognia
pojedynczego
drewniana obsada
przedni chwyt
magazynek
Fot. Muzeum Wojska Polskiego
seri, zapewniono szybk wymian lufy

w warunkach polowych (wiele wskazuje, e byo to udogodnienie zupenie
zbdne), zastosowano take pneumatyczny opniacz (cho niezwykle pomysowy, o iluzorycznej raczej wartoci). Du, zauwaaln na pierwszy rzut
oka wad Morsa wz.39 s gabaryty; co
prawda inne peemy z lat trzydziestych
take miay klasyczn drewnian kolb karabinow i oe, ale nasz wz.39
jest bardzo dugi mierzy 97 cm! A pamita trzeba, e projektowano go m.in.
z myl o zaogach pojazdw bojowych.
Nie mona wykluczy, e po wnioskach
z testw przeprowadzonych w jednostkach konstrukcja peemu ulegaby dalszym zmianom. Niestety nie starczyo
na to czasu.
Ocena Morsa wz.39 musi pozosta

niepena, albowiem nie jest znana adna
relacja dotyczca jego bojowego uycia
we wrzeniu 1939 roku, nie zachoway
si take adne archiwalne zdjcia polskiego peemu. Niemniej bro ta wystawia znakomite wiadectwo polskiemu
przedwojennemu przemysowi zbrojeniowemu; jako jej wykonania wydaje
si pierwszorzdna.
W Polsce jest tylko jeden zachowany
MORS wz.39. Egzemplarz o numerze
seryjnym 38, znajdujcy si w zbiorach
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i bdcy jednym z najcenniejszych
eksponatw placwki, zosta pozyskany
w 1983 roku z moskiewskiego Muzeum
Si Zbrojnych ZSRR. Ma nieoryginaln luf i magazynek. Dwa inne znane
Morsy wz.39 s w Rosji jeden (o numerze 39) we wspomnianym muzeum

moskiewskim, drugi (nr 19) w Muzeum
Artylerii w Petersburgu. Nie s znane
okolicznoci, w jakich polskie peemy
trafiy do ZSRR (odebrane jecom, zdobyte w walce w 1939 roku, a moe zabrane z zajtych magazynw lub koszar?),
ale bez wtpienia zostay one poddane
wnikliwym testom w radzieckich biurach konstrukcyjnych.
Micha Mackiewicz archeolog,
pracownik Dziau Historii Wojskowoci
Muzeum Wojska Polskiego; zajmuje si
histori wojen i uzbrojenia oraz archeologi
militarn; autor licznych artykuw o tematyce
historyczno-wojskowej, wspautor ksiki
KircholmKuszyn, zwycistwa husarii (2011)

Mors wz.38

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mors wz.38

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

z broni w rku

MORS znaczy mier,

Mia szans sta si dum przemysu zbrojeniowego II Rzeczypospolitej.

roku 1918 w okopach

Fot. ze zbiorw autora

Jan Skrzypiski, polski inynier, konstruktor broni strzeleckiej, w tym Morsa

Thompsony wz.1921 i fiskie Suomi

czeniami. Rozwizanie to zastosowano

Fot. ze zbiorw autora

Fot. ze zbiorw autora

Piotr Wilniewczyc, wsptwrca Morsa

nej (obnienie szybkostrzelnoci) oraz

seri, zapewniono szybk wymian lufy

Ocena Morsa wz.39 musi pozosta

Morsy wz.39 s w Rosji jeden (o numerze 39) we wspomnianym muzeum

You might also like