Poznaj zastosowanie mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski jest rośliną, która powszechnie występuje w Polsce. Z tego względu pewnie każdy z nas kiedykolwiek o mniszku słyszał. Tylko czy znane są wszystkie prozdrowotne właściwości tej rośliny, jak również jej niestandardowe wykorzystanie?

Mniszek lekarski – podstawowe informacje

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) jest byliną powszechnie występującą na terenie naszego kraju. W zależności od obszaru występowania, możemy usłyszeć inne nazewnictwo tej rośliny. Niektórzy nazywają ją lwim oraz wilczym zębem, inni brodawnikiem mleczowatym, dmuchawcem, mleczajem czy podróżnikiem mleczowatym.

Mniszek lekarski jest stosowany przez człowieka od wielu lat. Pierwszy zapis o jego prozdrowotnym działaniu datuje się na koniec X wieku. Mleczaj był powszechnie stosowany w medycynie ludowej – zarówno na obszarach Europy, jak i choćby Azji czy Ameryki Północnej. Słynny niemiecki botanik oraz lekarz, Leonhard Fuchs, wykorzystywał tę roślinę do leczenia takich schorzeń, jak: biegunka, zapalenie pęcherza, dna moczanowa czy choroby wątroby.

Podobne obserwacje zastosowali Indianie, którzy używali mniszka w celu leczenia nerek oraz niestrawności. W Turcji pisano dużo o przeczyszczających i moczopędnych właściwościach tej byliny. W podobny sposób stosowano ją również w tradycyjnej medycynie chińskiej. Późniejsze badania nad tą rośliną potwierdziły jej pradawne zastosowanie. Tutaj warto przyjrzeć się składowi chemicznemu mniszka, aby nieco szerzej porozmawiać o jego potencjalnych właściwościach.

Skład chemiczny mniszka lekarskiego

Skład chemiczny mniszka lekarskiego nie jest zawsze taki sam. Zależy od różnych czynników zewnętrznych. Dodatkowo liczba oraz rodzaj związków chemicznych mniszka jest inna w liściach, korzeniach oraz jego kwiatach. Trudno powiedzieć, która część mniszka lekarskiego jest najbardziej pożyteczna. Trafniejsze będzie stwierdzenie, że to roślina o bardzo wszechstronnym zastosowaniu.

W liściach mniszka lekarskiego można znaleźć najwięcej związków o działaniu przeciwrodnikowym. Będą to choćby flawonoidy czy polifenole. Ponadto znajdziemy tu kumaryny oraz gorzkie laktony seskwiterpenowe. Te ostatnie licznie występują również w korzeniach mniszka. Tam też skumulowane są spore ilości fruktozanów oraz inuliny.

Kwiaty mniszka lekarskiego zawierają niektóre związki obecne zarówno w korzeniach, jak i liściach tej byliny. Warto dodać, że w mniszek lekarski jest również doskonałym źródłem witaminy A.

Przeciwrodnikowe właściwości mniszka

Związki polifenolowe, obecne w mniszku lekarskim, wykazują silne działanie przeciwrodnikowe. Oznacza to, że pełnią funkcję ochronną przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. W części nadziemnej rośliny jest ich blisko dwa razy więcej, niż w korzeniach. Z tego względu, jeśli to właśnie związki fenolowe są docelowym składnikiem, jaki chce się pozyskać z mniszka, najlepiej jest sięgnąć po ekstrakt z jego liści.

Warto dodać, że ochrona przeciwrodnikowa jest niezwykle cenna także tam, gdzie się jej nie spodziewamy. Poza tym, że nieustannie słyszymy o szkodliwym działaniu procesu utleniania komórek skóry, który prowadzi do jej przedwczesnego starzenia się, warto pamiętać o czymś jeszcze. Wolne rodniki atakują tak naprawdę każdą zdrową komórkę. Istnieje zatem szerokie uzasadnienie stosowania ochrony w postaci suplementacji związków o działaniu antyoksydacyjnym.

Wykazano, że po indukcji etanolem drastycznie malała żywotność komórek wątrobowych (o 39%), a w obecności wodnego ekstraktu z korzenia mniszka, nie zaobserwowano śmierci komórek. Badania te wykazały, że wodne ekstrakty z korzenia tej rośliny mają ochronne działanie wobec toksycznego działania etanolu na wątrobę poprzez wzrost potencjału antyoksydacyjnego oraz spadek peroksydacji lipidów. – (B. Lis, D. Grabek-Lejko)

Okazuje się więc, że nawet stosowanie ekstraktu z korzenia mniszka lekarskiego może istotnie wpłynąć na ochronę organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. A co, jeśli zastosuje się wyciąg z liści tej rośliny? Stężenie związków fenolowych będzie wówczas jeszcze większe, a co za tym idzie, skuteczniejsze w działaniu.

Właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne mniszka lekarskiego

Przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne właściwości mniszka lekarskiego najczęściej wykorzystuje się w branży farmaceutycznej oraz kosmetycznej. Już sama nazwa mniszka, Taraxacum officinale, związana jest z jego potencjalnym zastosowaniem. Tłumacząc z greckiego: “taraxis” oraz “akeomai” oznaczać będzie: “zapalenie do wyleczenia”.

Za zwalczanie drobnoustrojów odpowiadają następujące związki obecne w mniszku lekarskim: antranoidy, taniny, fitosterole, triterpeny, saponiny czy fenole. Tutaj również będziemy mówić o różnicach w zależności od tego, skąd dany związek jest pozyskany. Otóż ekstrakt z liści i kwiatów mniszka będzie reagował na inne bakterie, wirusy i grzyby, niż wyciąg z korzeni. Ma to związek między innymi z różnymi warunkami rozwoju określonej części byliny.

Z uwagi na swoje działanie, mniszek stosowany jest choćby w antybiotykoterapii. Branża kosmetyczna także coraz częściej się interesuje tą rośliną. Popularne są hydrolaty z mniszka lekarskiego, które polecane są zwłaszcza osobom o skórze tłustej i trądzikowej.

Niestandardowe wykorzystanie właściwości mniszka lekarskiego

Z ciekawostek warto dodać, że mniszek lekarski wykorzystywany jest do oceny jakości gleby. Głównie chodzi o wykrywanie w niej metali ciężkich oraz badanie odczynu. W tym celu bada się ryzosferę mniszka, a więc obszar obejmujący powierzchnię jego korzeni.

Dlaczego mniszek doskonale nadaje się do roli bioindykatora? Ponieważ wspomniane substancje kumulują się w nim proporcjonalnie do zanieczyszczenia środowiska. Poza tym wydobycie tej rośliny wraz z korzeniem jest niezwykle proste.

Kolejną ciekawostką jest wykorzystanie mniszka lekarskiego do zwalczania mszyc. Wystarczy przyrządzić naturalny roztwór, który następnie można w bezpieczny sposób rozpylać. Warto również dodać, że same kwiaty mniszka, zwłaszcza w okolicach maja, stanowią niesamowitą ozdobę krajobrazu. Z kolei korzenie tej rośliny mogą służyć do pozyskania barwnika o kolorze brązowym, jak również będą stanowić materiał do tworzenia naturalnego lateksu.

Różne formy wykorzystywania mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski można przyjmować na wiele sposobów oraz w różnej formie. Popularna jest choćby herbata z mniszkiem lekarskim, który w połączeniu z innymi ziołami, działa na organizm kojąco, uspokajająco oraz oczyszczająco. Można również suplementować mniszek lekarski w kapsułkach. Będzie on szczególnie pomocny w kwestii dbania o właściwe trawienie oraz zdrowie układu moczowego.

Mniszek doskonale sprawdza się również stosowany zewnętrznie, np. w formie naparów, okładów, płukanek, hydrolatów, wcierek do skóry głowy. Można dodać go do kąpieli czy receptury ulubionej maseczki do twarzy. Z uwagi na działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze, mniszek doskonale nadaje się do pielęgnacji skóry objętej zapaleniem, jednocześnie nie wysuszając jej.

Bibliografia

• E.J. Bielińska, Aktywność enzymów glebowych w ryzosferze mniszka lekarskiego jako wskaźnik stanu ekochemicznego gleb miejskich.

• B. Lis, D. Grabek-Lejko, Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) – potencjalne właściwości prozdrowotne.

• Wikipedia.pl

Te produkty kupisz w naszym sklepie: