Ciemierniki – piękności, które nie boją się zimy. Kiedy je sadzić i jak pielęgnować?

Pierwsze, najbardziej niecierpliwe, zaczynają kwitnąć już w grudniu. To ciemierniki cuchnące (Helleborus foetidus). Nazwa mało zachęcająca, ale zapachu nie należy się obawiać, ponieważ nie jest intensywny. Będą wspaniałym dodatkiem do zimowych rabat, na których o tej porze roku często niewiele się dzieje. Nawet pozostałe po zakończonym sezonie ozdobne suszki bylin mogą być już trochę zmęczone zimą, szczególnie jeśli grudzień i styczeń nie obfitują w opady śniegu i mróz, lecz dokuczają roślinom deszczami. Świeża, zdrowa zieleń pierzastych liści ciemierników cuchnących wraz z postawnymi, wyrazistymi kwiatostanami o limonkowych kwiatach natychmiast ożywią ogród. To szczególnie wartościowe rośliny na cienistych rabatach bylinowych, na których zimą brakuje zieleni.

Ciemierniki ogrodowe: trochę koloru na zimę 

Jeszcze więcej do zaoferowania mają ciemierniki ogrodowe (Helleborus ×hybridus) – ich ilość jest oszałamiająca. Pierwsze odmiany mieszańcowe miały kwiaty zwieszające się w dół, co utrudniało podziwianie ich w pełnej krasie, ponieważ do wnętrza dzwonków trudno jest zajrzeć.

Kielichy nowych są więc coraz bardziej wyraźnie skierowane ku górze, żeby można je było podziwiać. Hodowcy każdego roku dostarczają kolejne odmiany tych roślin z kwiatami w coraz bardziej wyrazistych barwach i z atrakcyjnym deseniem na płatkach. Są więc na przykład ciemierniki śnieżnobiałe i w różnym stopniu nakrapiane drobnymi plamkami, ale też niemal zupełnie czarne, o dopasowanych odcieniem bordowych liściach.

Ciemierniki: ozdoba na wiele tygodni

Kiedy ciemierniki przekwitają, tracą tylko stopniowo swoje intensywne ubarwienie, a kwiaty lekko zielenieją, po czym na sam koniec brązowieją, uwalniają nasiona i zasychają.

Zanim jednak to nastąpi, ich płatki będą zdobić rośliny przez wiele tygodni, pomagając ogrodowi pięknie przetrwać zimę i przygotowując go na nadejście wiosny. Gdy w końcu zakwitną barwne rośliny cebulowe, wielokolorowe pierwiosnki, szafirki, krokusy i inne typowo wiosenne kwiaty, ciemierniki nie będą już największą dekoracją ogrodu, lecz zapewnią innym gatunkom wspaniałe, delikatne tło.

Jak i kiedy sadzić ciemierniki?

W ogrodzie spodobają im się te same stanowiska, w których dobrze rosną pierwiosnki. Obie rośliny do siebie pasują, a ponadto znoszą rozproszony cień i potrzebują przepuszczalnej, bogatej w próchnicę ziemi. Jeśli twoja gleba nie jest idealna dla tych roślin, wzbogać ją żyznym kompostem lub przygotowaną z rozłożonych liści ziemią liściową. Przekop ją razem z materią organiczną na głębokość dwóch szpadli – rozluźnisz zbite, gliniaste podłoże i zwiążesz sypką piaszczystą ziemię.

Teraz możesz już posadzić ciemierniki, pamiętając, że rośliny te chętnie i łatwo same się rozsiewają, więc warto zostawić pomiędzy nimi trochę wolnego miejsca. Rośliny wytwarzają rozbudowany system korzeniowy i korzenią się głęboko. Przed posadzeniem należy więc wykopać głęboki dołek, a później umieścić w nim sadzonkę z korzeniami skierowanymi w dół, zamiast rozłożonymi na boki.

Miejsce, z którego wyrastają młode liście i kwiaty, powinno znaleźć się tuż pod powierzchnią ziemi. Każdej jesieni ziemię wokół ciemierników wyściółkuj tą samą materią organiczną, której użyłaś do wzbogacenia gleby. Dostarczysz roślinom nowej porcji składników odżywczych, których wkrótce będą potrzebowały, szykując się do kwitnienia.

Kiedy najlepiej kupować ciemierniki? 

Najwięcej wspaniale rozkwitniętych ciemierników pojawia się w sprzedaży głównie późną zimą i na przedwiośniu, ale wypatruj też sadzonek na początku lata oraz jesienią, kiedy rośliny są tuż po lub niedługo przed okresem kwitnienia – wówczas możesz trafić na bardzo okazyjne ceny.

Ciemierniki wydają świeże, skórzaste, ciemnozielone liście niedługo po pojawieniu się kwiatów. Te liście są częściowo zimozielone, lecz szczególnie u ogrodowych ciemierników mieszańcowych na początku zimy mogą już wyglądać nieładnie i niechlujnie. Jeśli dodatkowo pojawiają się na nich czarne plamki, mogące świadczyć o początku infekcji choroby grzybowej, wszystkie liście należy usunąć – wytnij je czystym sekatorem przy samej ziemi. Taki zabieg nie tylko będzie korzystny dla zdrowia roślin, ale też pomoże uwydatnić i odsłonić kwiaty, od których nieatrakcyjne listowie nie będzie odwracać uwagi. Liści nie należy jednak wycinać u ciemierników cuchnących, które są zimozielone i ciemną zielenią wyjątkowo atrakcyjnie kontrastują z limonkowymi kwiatami.

Jakie rośliny będą pasować do ciemierników? 

Ciemierniki dobrze rosną w pobliżu drzew, które latem chronią je od palącego słońca. Ciekawie wyglądają z niskimi paprociami, na przykład narecznicami, a także z pierwiosnkami czy jaskrami. Na przedwiośniu towarzystwa dotrzymają im przebiśniegi, krokusy, ranniki, cebulice i szafirki. W bardziej cienistych zakątkach można je łączyć z epimediami. Interesującym zestawieniem będą ciemierniki z obrazkami plamistymi o liściach z ozdobnym deseniem. W kompozycjach doniczkowych to one powinny być pierwszoplanowymi gwiazdami – dosadź obok niskie gatunki, które nie skradną dla siebie całej uwagi, np. białe miniaturowe bratki lub żurawki o barwnych liściach.

Co jeszcze warto wiedzieć o ciemiernikach? 

Bywają, szczególnie w krajach anglosaskich, nazywane różami Bożego Narodzenia, ponieważ zakwitają w okolicach świąt. Nazwa ta odnosi się do ciemierników białych (Helleborus niger), natomiast ciemierniki wschodnie (H. orientalis) kwitną później, najczęściej od marca do maja, stąd nazywa się je różami wielkopostnymi. Jeśli posadzisz w ogrodzie różne gatunki, będziesz podziwiać ich kwiaty przez wiele miesięcy.

Niesamowita siła ciemierników kryje się w ich kwiatach, zbudowanych z bardzo odpornych na warunki atmosferyczne płatków. Nigdy nie opadają, ponieważ… nie są tak naprawdę płatkami, lecz działkami kielicha, które przejęły funkcję płatków.

W Polsce rosną dziko dwa gatunki ciemierników, które są pod ścisłą kontrolą. Zielony, czyli Helleborus viridis – w Sudetach (Góry Kaczawskie, Stołowe), natomiast czerwonawy, Helleborus purpurascens – w Bieszczadach.

Ciemierniki mają też mroczną stronę – wszystkie części rośliny są trujące dla ludzi i zwierząt, bo zawierają niebezpieczne glikozydy nasercowe. W czasie sadzenia lub dzielenia rozrośniętych okazów zawsze zakładaj rękawice, bo sok może podrażnić ci skórę.

Tekst: Łukasz Skop, Łukasz Skop - AUtor bloga bezogrodek.com, fascynuje go życie ogrodowe od podszewki – jak rośliny rosną, zmieniają się i rozmawiają ze sobą.
Zdjęcia: shutterstock

Zobacz także: Grudniowe korale: zobacz najpiękniejsze krzewy owocowe, dzięki którym twój ogród będzie piękny również zimą