Ruszamy w dalszą drogę. Przesuwając się wzdłuż torfowiska dochodzimy do drewnianej kładki, którą przechodzimy na drugą stronę zabagnienia. Idąc wzdłuż kładki przecinamy naturalne, rynnowate obniżenie, ciągnące się od zachodu na wschód. Wody opadowe spływające z pobliskich wzniesień gromadzą się w obniżeniu zasilając położone tu stawy i torfowisko. Dochodząc do końca kładki możesz wejść na niewielki pomost, wcinający się w staw położony po lewej stronie. Zachowując szczególną ostrożność możesz z pomostu przyjrzeć się dokładnie „życiu” ukrytemu w wodzie. Z łatwością dostrzeżesz w stawie żabę jeziorkową, jeden z dwu gatunków żab zielonych występujących na terenie Parku.

Żaba jeziorkowa (Rana lessonae)

nazwa angielska: pond frog

nazwa niemiecka: teichfrosch

Żaba jeziorkowa (rys. 30) jest najmniejszą spośród trzech polskich żab zielonych, samce dorastają do 6,5 cm, a samice do 7,5-8 cm. Skóra na grzbiecie jest gładka i lśniąca. Tylne kończyny zaopatrzone są w dobrze wykształcone błony pływne*, a pół-księżycowaty modzel piętowy jest dobrze widoczny. Żaba jeziorkowa jest płazem ciepłolubnym, późno składającym jaja i wykazującym typową aktywność dzienną. Jest najbardziej, spośród żab zielonych, związana ze środowiskiem wodnym.

Na grzbietowej stronie ciała dominuje kolor trawiastozielony. Na tym tle rozrzucone są różnej wielkości ciemne plamy, a środkiem przebiega jasna, wąska linia kręgowa. Wzór występujący w pachwinach tylnych kończyn i na pośladkowej stronie ud tworzy żółto-czarny marmurek. Grzbietowa strona tylnych kończyn jest najczęściej rdzawo-brązowa, pokryta podłużnymi ciemnobrązowymi plamami. Boki ciała oddzielone są czarnymi, nieregularnymi pasami, powstałymi ze zlania się licznych plam. Spodnia strona ciała jest biała lub kremowa, najczęściej bez plam i kropek.

Dymorfizm płciowy jest dość wyraźnie zaznaczony. Samiec jest od samicy mniejszy, posiada modzele godowe - jasnoszare wypukłości na pierwszych palcach przednich nóg oraz zewnętrzne parzyste rezonatory (rys. 31). W okresie godów u samców pojawia się szata godowa - zanikają plamy na grzbiecie, a skóra przyjmuje intensywną, cytrynowo-żółtą lub zielonkawo-żółtą barwę.

Ze snu zimowego żaba jeziorkowa budzi się z końcem marca, jednak do godów przystępuje dopiero pod koniec kwietnia - na początku maja, gdy temperatura wody wzrośnie do 12-16 ^OC. Jest to najwcześniejsza pora godów u naszych żab zielonych. Samce często skupiają się w jednej części stawu, gdzie chóralnie nawołują samice wydając donośny głos, słyszalny jako powtarzające się sylaby: „koak”, „oak” lub „kerrr”. Zarówno wydawanie głosów, jak i składanie jaj odbywa się głównie w dzień, przy ciepłej, słonecznej pogodzie. Złączone pary żab opadają na dno zbiornika, a znoszony przez samicę skrzek ma postać pakietów o kulistym kształcie. Galaretowate osłonki jaj wkrótce ulegają rozpuszczeniu i po upływie około 7 dni wylęgają się kijanki. Kijanka (rys. 32) w chwili opuszczania osłon jajowych ma długość 5-6 mm i żółtą barwę. W stadium maksymalnego rozwoju kijanki mierzą około 65 mm, natomiast świeżo przeobrażone żabki mają około 2 cm długości. Żaba jeziorkowa zimuje na lądzie lub na dnie małych zbiorników wodnych.

Na pokarm żaby jeziorkowej składają się głównie stawonogi o dziennym trybie życia, takie jak: pajęczaki, prostoskrzydłe, muchówki, żądłówki oraz zwierzęta związane z wilgotnym środowiskiem, np.: dżdżownice, ważki, wodne chrząszcze i ślimaki.

Wrogami naturalnymi żaby jeziorkowej są głównie inne duże żaby, zaskroniec, drapieżne ryby, bocian biały i czarny oraz czapla siwa.

Żaba jeziorkowa występuje w Europie środkowej i wschodniej. W Polsce jest pospolita na obszarach nizinnych. Zasiedla małe i średniej wielkości zbiorniki wodne.

Wokół stawu zobaczysz liczne rośliny charakterystyczne dla tego typu środowisk. Rośnie tu m.in. wierzbownica błotna Epilobium palustre, tworząca cienkie, nitkowate, podziemne rozłogi zakończone jajowatymi rozmnóżkami (rys. 33a), wierzba szara (łoza) Salix cinerea (rys. 33c), która jak większość wierzb tworzy bardzo liczne mieszańce, brzoza omszona Betula pubescens i tarczyca pospolita Scuttelaria galericulata, która znosi okresowe całkowite zalanie wodą.

Rys. 33. Wierzbownica błotna (a), głowienka pospolita (b) i wierzba szara (c)

Na pobliskich łąkach występują: koniczyna białoróżowa nadobna Trifolium hybridum, uprawiana jako cenna roślina paszowa, driakiew Scabiosa, głowienka pospolita Prunella vulgaris (rys. 33b), ostrożeń Cirsium i wiele innych gatunków.

Aby dokładniej móc przyjrzeć się temu, co żyje w wodzie możesz, stojąc na pomoście, zaczerpnąć do siatki (wykonanej np. z tiulu lub gazy) trochę wody i zawartość przenieść do kuwety lub jakiegokolwiek innego naczynia. Teraz masz okazję zaobserwować różnorodność form bezkręgowców wodnych i larwy płazów. Po zakończeniu obserwacji całość materiału wpuść z powrotem do stawu. Pamiętaj, aby wykonując te czynności zachować szczególną ostrożność aby nie wpaść do wody. Co prawda zbiornik nie jest głęboki (jego maksymalna głębokość dochodzi do 50-70 cm), ale zamoczenie się w nim nie będzie należało do przyjemności.

Wśród owadów wodnych występujących w stawie łatwo jest odróżnić larwy i postacie dorosłe chrząszczy wodnych, takich jak pływak żółtobrzeżek Dytiscus marginalis (rys. 34), topień Cybister lateralimarginalis, czy krętak pospolity Gyrinus natator.

Chrząszcze wodne wykazują szereg przystosowań do życia w wodzie: ich ciało jest spłaszczone grzbieto-brzusznie, głowa, tułów i odwłok ułożone są w jednej płaszczyźnie, powierzchnia ciała jest gładka i lśniąca, a u niektórych gatunków występują komory do przechowywania zapasu powietrza. Występują głównie w wodach płytkich, zarośniętych roślinnością, np. w stawach, rowach i jeziorach, rzadziej większych kałużach, rzekach i strumieniach. Chrząszcze są rozdzielnopłciowe, często spotyka się u nich dymorfizm płciowy - samiec różni się wyglądem od samicy, np. u samca pływaka żółtobrzeżka odnóża pierwszej pary zaopatrzone są w specjalne przyssawki służące do przytrzymywania samicy w czasie kopulacji. Samice chrząszczy wodnych składają jaja na roślinach wodnych lub w ich tkankach. Chrząszcze przechodzą rozwój zupełny, z jaja wylęga się larwa różniąca się znacznie od postaci dorosłej, żyje w wodzie, przechodząc kilka wylinek, po czym przepoczwarza się zwykle na lądzie.

Na szczytach gałęzi wierzb porastających torfowisko występują charakterystyczne, przypominające różę, narośla (galasy*). Powstawanie ich związane jest z rozwojem muchówki wierzbinowca rozetka Rhabdophaga rosaria (rys. 35), należącej do rodziny pryszczarkowatych Cecidomyidae. Muchówka ta podobna jest do komara. Larwy jej są beznogie, typu „czerw”. Postacie dorosłe żyją tylko kilka dni. W tym czasie samica podczas składania jaj nakłuwa pędy wierzby i wpuszcza do jej tkanek specyficzną substancję, pod wpływem której na szczycie porażonego pędu liście uwsteczniają się i tworzą narośl w kształcie róży, stanowiącą ochroną dla rozwijających się larw. Nowe galasy pojawiają się na wierzbach na przełomie czerwca i lipca, jesienią usychają, ale pozostają na roślinach żywicielskich do następnego roku.

Na pobliskich łąkach często zakłada gniazda czajka, która zaniepokojona zbyt bliską obecnością człowieka stara się go odstraszyć, przelatując nad jego głową i kwiląc głośno. Czajka pospolita Vanellus vanellus (rys. 36) jest ptakiem terenów otwartych, wyróżniającym się charakterystycznym, koziołkującym lotem. Przylatuje do nas wcześnie, na początku marca i wkrótce przystępuje do rozrodu. Samica zakłada gniazdo na łące, bezpośrednio na ziemi. Składa 4 oliwkowobrunatne, plamiste jaja. Pożywienie czajki stanowią głównie pająki, owady, ślimaki i pierścienice. Rozpiętość skrzydeł czajki wynosi około 70 cm, masa ciała 200-260 g.

Uważnie patrząc pod nogi możesz dostrzec liczne tropy lisa Vulpes vulpes (rys. 37), doskonale widoczne zwłaszcza zimą na świeżym śniegu. Lis żyje zazwyczaj w rodzinie złożonej z rodziców i młodych z ostatniego miotu. Podstawą pożywienia lisów są, zależnie od rejonu, króliki, zające lub drobne gryzonie, ponadto w mniejszych ilościach: ptaki i ich jaja, owady (chrząszcze, koniki polne, motyle), dżdżownice, owoce (jagody, porzeczki, jeżyny, dzika róża) i zboża. Ważnym składnikiem ich diety jest również padlina.

Okres płodności u lisów trwa tylko 1-6 dni rocznie. Po ciąży trwającej 51-53 dni rodzi się zwykle od 3 do 12 lisiąt. Poród przebiega w norze wykopanej przez lisy lub inne zwierzęta, np. borsuka. Nora zaopatrzona jest w sieć rozległych podziemnych korytarzy, umożliwiających wejście do niej z różnych stron. Jesienią młode lisy stają się samodzielne i opuszczają rodzinę. Dorosły lis waży 5-10 kg, żyje 10-12 lat.

ciąg dalszy »

POWRÓT