Kacheksja i anoreksja nowotworowa to terminy, które są często ze sobą – błędnie – utożsamiane. Warto podkreślić, że kacheksja oraz związana z nią degradacja mięśni stanowi główną przyczynę utraty beztłuszczowej masy ciała. Skutkiem ograniczenia podaży diety u pacjentów onkologicznych w wyniku anoreksji nowotworowej jest przede wszystkim utrata tkanki tłuszczowej.
Pomimo powszechnie stosowanego pojęcia zespół kacheksja-anoreksja w chorobie nowotworowej tempo rozwoju obu tych zjawisk jest różne i zależne od typu nowotworu.
Anoreksja w chorobie nowotworowej
Pojęcie anorexia oznacza brak łaknienia. Używanie tego terminu jest uzasadnione w odniesieniu do jednego z objawów charakterystycznych dla nowotworów, ale niezbyt trafne w przypadku chorób objawiających się świadomą odmową przyjmowania pokarmów, jak np. jadłowstręt psychiczny.
Najczęstsze objawy kliniczne anoreksji takie, jak utrata łaknienia, wczesne uczucie sytości, zaburzenia smaku i zapachu, mogą wyprzedzać rozpoznanie nowotworu, ale zazwyczaj pojawiają się w późniejszych fazach choroby.
Za ich wystąpienie odpowiadają m.in. interleukina 1β, Il-6, czynnik martwicy nowotworów α i prostaglandyna E2. Pod ich wpływem, stan zapalny rozprzestrzenia się z tkanek obwodowych na ośrodki kontrolujące zachowania żywieniowe, zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym. Warto dodać, że nierzadko utratę łaknienia u pacjentów onkologicznych pogłębia współistniejąca depresja, ból czy działania niepożądane (toksyczne) terapii przeciwnowotworowej.
Kluczowa różnica pomiędzy anoreksją nowotworową, a anoreksją psychiczną, polega na braku możliwości doprowadzenia, u chorych na nowotwory, do dodatniego bilansu energetycznego za pomocą konwencjonalnych metod suplementacji żywieniowej (wzrost podaży diety nie poprawia stanu odżywienia).
W konsekwencji, grozi to rozwojem niedożywienia – jednego z najistotniejszych czynników ryzyka wystąpienia powikłań chirurgicznych i infekcyjnych u pacjentów onkologicznych, obniżającego ich jakość życia oraz skracającego czas przeżycia.
PRZEJDŹ DO: DIETA W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ
Leczenie anoreksji u pacjentów onkologicznych
Kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia anoreksji odgrywa poznanie mechanizmów uczestniczących w jej powstawaniu oraz możliwość ich regulacji. Na szczególną uwagę zasługują w tym kontekście subiektywne objawy anoreksji takie, jak: utrata łaknienia oraz zaburzenia smaku i zapachu. Szacuje się, że są one zgłaszane przez 40-50% pacjentów jeszcze przed rozpoznaniem raka.
Należy dodać, że objawy anoreksji nowotworowej nie narastają synchronicznie, ponieważ są wywoływane przez zaburzenia różnych szlaków przekazywania sygnałów. Z tego powodu różne są cele oraz możliwości leczenia każdego z nich.
Złożona patogeneza zespołu anoreksja-kacheksja nowotworowa utrudnia opracowanie skutecznej metody leczenia. O ile leczenie żywieniowe zazwyczaj jest skuteczne we wczesnych fazach kacheksji, to obecnie nie ma skutecznej metody leczenia anoreksji nowotworowej. Poprawy takiego stanu rzeczy oczekuje się po nowych lekach pobudzających ośrodki głodu i hamujących uczucie sytości.
Porady specjalistów, mające na celu poprawę łaknienia i wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej, powinny być udzielane pacjentom onkologicznym jak najwcześniej – najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego. Bardzo ważną rolę odgrywa optymalna kontrola bólu, sen i zapobieganie zaparciom. Korzystne efekty może przynieść zmiana nawyków żywieniowych, dbałość o higienę jamy ustnej, stan uzębienia oraz aktywność fizyczna.
Ważnym regulatorem zachowań żywieniowych jest również estetyczny wygląd podawanych posiłków. Pozytywne bodźcie wzrokowe aktywują ośrodek głodu u ludzi zdrowych, niestety taka reakcja jest mocno ograniczona i nieskuteczna u pacjentów z anoreksją nowotworową.
Ze względu na ograniczoną skuteczność wymienionych metod podejmowane są próby łączenia wsparcia żywieniowego z nutraceutykami oraz konkretnymi lekami. Żadna z tych substancji nie jest jednak aktualnie zalecana jako standard.
PRZEJDŹ DO: ŻYWIENIE W CHOROBACH ONKOLOGICZNYCH
