Dołącz do serwisu Zdrowie na Facebooku!
Chcesz być na bieżąco ze Zdrowiem? Dodaj wtyczkę Gazeta.pl do Chrome
Układ oddechowy - za co odpowiada?
Układ oddechowy służy nam przede wszystkim do oddychania, czyli wymiany gazowej, pomiędzy organizmem, a środowiskiem zewnętrznym. Za jego pomocą pobieramy tlen, którego potrzebuje każda komórka naszego ciała. Bierze on również udział w usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii - przede wszystkim dwutlenku węgla.
Drogi oddechowe stanowią także jedną z barier, zapobiegającą przedostawaniu się do organizmu zanieczyszczeń. Pokryte są m.in. nabłonkiem, który wytwarza śluz, zatrzymujący i usuwający z naszego organizm drobinki kurzu czy zarazki. Układ oddechowy bierze również udział w tworzeniu mowy i odbieraniu wrażeń węchowych.
Układ oddechowy - budowa górnych dróg oddechowych
Na układ oddechowy składają się górne drogi oddechowe, dolne drogi oddechowe oraz płuca. Do górnych dróg oddechowych zalicza się jamę nosową, zatoki przynosowe, gardło i krtań. Dolne drogi oddechowe tworzą natomiast tchawica oraz oskrzela i oskrzeliki (czy też drzewo oskrzelowe). Niekiedy stosuje się również inne podziały, np. na część przewodzącą powietrze (od nosa do oskrzeli) oraz część oddechową (oskrzeliki i płuca).
Jama nosowa dzieli się na trzy ważne obszary. W przedsionku nosa znajdują się grube włosy, których głównym zadaniem jest wyłapywanie zanieczyszczeń z wdychanego powietrza Następna w kolei część oddechowa oczyszcza, ogrzewa i nawilża wdychane powietrze. Położona wewnątrz część węchowa wysłana jest natomiast nabłonkiem węchowym, w którym znajdują się zakończenia nerwu węchowego (receptory węchowe). Choć nabłonek ten zajmuje około 5-6 cm2, pozwala nam na rozróżnienie kilku tysięcy różnych zapachów. Informacje o nich przechodzą następnie do opuszki węchowej (tworu będącego przednią częścią węchomózgowia), która wstępnie rozpoznaje docierający do nas zapach, a później drogą węchową do kory węchomózgowia. Jamę nosową dzieli na dwie części przegroda nosowa, zbudowana z chrząstki i kości (więcej o zmysłach).
Narząd węchu Fot. iStock
Zatoki przynosowe to przestrzenie wypełnione powietrzem, połączone z jamą nosową. Są zwykle parzyste i dzielą się na zatoki: czołowe, klinowe (może być jedna) i szczękowe oraz komórki sitowe. Pełnią one rolę m.in. w nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza, a także pomagają modulować głos.
Gardło to odcinek, w którym krzyżują się droga oddechowa i pokarmowa. U dorosłego człowieka ma długość około 12-13 cm. Dzieli się na: część nosową (nosogardło), która łączy się z jamą nosową oraz - poprzez trąbkę słuchową - z uchem środkowym, część ustną, łączącą się z jamą ustną i część krtaniową, która łączy gardło z krtanią.
Gardło z tchawicą łączy krtań, która bywa czasem zaliczana do dolnych dróg oddechowych. Ma ok. 4-6 cm długości i zbudowana jest ze szkieletu chrzęstnego (na który składa się dziewięć chrząstek) oraz więzadeł i mięśni, które regulują jej położenie oraz uczestniczą w procesie tworzenia dźwięku. Jedna z budujących ją chrząstek - tzw. chrząstka tarczowata - uwydatnia się u mężczyzn w okresie dojrzewania, tworząc jabłko Adama. Inna z chrząstek - nagłośnia - zamyka wejście do krtani, np. podczas połykania pokarmu.
Krtań jest również głównym narządem, służącym do wydawania dźwięków. W jej wnętrzu znajduje się przestrzeń zwaną głośnią, którą tworzą dwie fałdy głosowe (potocznie nazywane strunami głosowymi) oraz szczelina pomiędzy nimi, nazywaną szparą głośni.
Fałdy głosowe zbudowane są z mięśni, więzadeł głosowych, tkanki łącznej, naczyń krwionośnych, nerwów i pokrywającej je błony śluzowej. Gdy milczymy, są rozsunięte na boki, umożliwiając swobodny przepływ powietrza. Gdy mówimy, na przemian bardzo szybko zwierają się i rozwierają, powodując drganie przechodzącego przez nie powietrza. W efekcie powstaje dźwięk, czyli nasz głos. Oprócz strun głosowych, w skład aparatu mowy wchodzi: aparat oddechowy (tchawica, oskrzela, płuca i przepona), który zapewnia przepływ powietrza, aparat fonacyjny, czyli krtań, dzięki której wydajemy dźwięki oraz aparat artykulacyjny, który umożliwia modulowanie głosu i obejmuje wszystkie elementy układu oddechowego powyżej krtani, w tym jamę gardłową, jamę ustną i jamę nosową.
Czytaj również:
Struny głosowe (fałdy głosowe), czyli skąd się bierze dźwięk?
Układ oddechowy - budowa dolnych dróg oddechowych
Przedłużeniem krtani jest tchawica, która ma kształt rury o długości ok. 12 cm. Wzmocniona jest 15-20 chrząstkami, o kształcie zbliżonym do podkowy (lub niepełnego pierścienia), dzięki którym się nie zapada. W tchawicy powietrze, które przechodzi do oskrzeli i płuc jest dodatkowo oczyszczane. Tak, jak w większej części układu oddechowego, tutaj również znajdują się liczne komórki kubkowe, które wydzielają śluz, wyłapujący zanieczyszczenia oraz komórki migawkowe, wyposażone w rzęski, które przesuwają śluz (wraz z zanieczyszczeniami) w stronę gardła, gdzie zostaje on odkrztuszony lub połknięty. W błonie śluzowej tchawicy mieszczą się również naczynia włosowate, ogrzewające wdychane powietrze oraz limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące immunoglobuliny IgA, które chronią nas przed infekcjami.
Tchawica rozdziela się na dwa oskrzela główne, które rozgałęziają się, tworząc drzewo oskrzelowe, wchodzące częściowo w obręb płuc. Oskrzela zbudowane są podobnie do tchawicy, a więc z zewnątrz zabezpiecza je struktura zbudowana z tkanki chrzęstnej, wewnątrz zaś wyścieła nabłonek charakterystyczny dla dróg oddechowych, który pomaga usunąć ewentualne zanieczyszczenia, zanim dostaną się one do płuc. Otoczone są również warstwą mięśni gładkich, zwanych błoną Reisessena. Pod wpływem niektórych czynników (np. substancji drażniących) mięśnie te mogą kurczyć się, co jest jednym z czynników, prowadzących do astmy oskrzelowej.
Po wejściu do płuc oskrzela główne rozgałęziają się na oskrzela płatowe. Oskrzele główne prawe dzieli się na trzy oskrzela płatowe, wchodzące do płuca prawego, natomiast oskrzele główne lewe na dwa oskrzela płatowe, wchodzące do płuca lewego. Każde z oskrzeli płatowych dzieli się następnie na oskrzela segmentowe i oskrzela międzypłacikowe, a dalej na oskrzeliki.
Oskrzeliki to końcowy element układu oddechowego, który transportuje powietrze bezpośrednio do miąższu płuc. Są to wąziutkie rurki o średnicy ok. 1 mm. Inaczej, niż w oskrzelach, ich ścian nie usztywniają chrząstki. Tworzą je natomiast włókna kolagenowe, a także mięśnie gładkie, których skurcz ogranicza dopływ powietrza do płuc w niektórych chorobach, np. astmie oskrzelowej.
Układ oddechowy - budowa płuc
Ostatnim odgałęzieniem drzewa oskrzelowego są oskrzeliki końcowe, które przechodzą w oskrzeliki oddechowe, a następnie w przewody pęcherzykowe. Wszystkie odgałęzienia jednego oskrzelika końcowego tworzą tzw. gronko płucne, otoczone przez warstwę tkanki łącznej. Kilkanaście gronek tworzy natomiast płacik płucny - podstawowy „segment”, z którego zbudowane są płuca.
Oskrzeliki oddechowe to pierwszy element części oddechowej układu oddechowego. W nich znajdują się już bowiem pęcherzyki płucne, w których zachodzi wymiana gazowa.
Budowa dolnych dróg oddechowych Fot. iStock
Pęcherzyki płucne to podstawowa jednostka, tworząca płuca. Szacuje się, że każdy człowiek ma ich około 300 milionów, a ich łączna powierzchnia może się równać powierzchni dużego mieszkania - ma około 90 m2. To one właśnie odpowiadają za wymianę tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy powietrzem, a krwią. Mają kulisty kształt i oddzielone są od siebie przegrodami międzypęcherzykowymi, które stanowią jednocześnie ściany poszczególnych pęcherzyków. W ścianach tych występują przestrzenie - pory międzypęcherzykowe (tzw. pory Kohna), które łączą sąsiadujące ze sobą pęcherzyki.
W środku każdego pęcherzyka znajduje się pusta przestrzeń, którą wyścieła cienki nabłonek, zbudowany z trzech rodzajów komórek. Pneumocyty typu I odpowiedzialne są za szybki transport gazów pomiędzy wnętrzem pęcherzyka a pokrywającymi go z zewnątrz naczyniami włosowatymi. Pneumocyty typu II wytwarzają tzw. surfaktant płucny, który stabilizuje strukturę pęcherzyków. W trakcie wydechu zabezpiecza je przed zapadaniem się, natomiast podczas wdechu umożliwia ich rozszerzanie. Najrzadziej występujące pneumocyty typu III pełnią zaś funkcję chemoreceptorów - czyli receptorów, rozróżniających substancje chemiczne, takie jak np. tlen. Zarówno na powierzchni nabłonka, jak i w przegrodach znajdują się również makrofagi płucne - „ochroniarze”, którzy zajmują się wyłapywaniem zanieczyszczeń i ich wyprowadzaniem z płuc, w górę układu oddechowego.
Wymiana gazowa pomiędzy wnętrzem pęcherzyka a krwią zachodzi w miejscach, gdzie do ściany pęcherzyka ściśle przylega ściana naczynia włosowatego. Miejsca te noszą nazwę bariery krew-powietrze. Poprzez nią, z wnętrza pęcherzyków do naczyń włosowatych przedostaje się tlen, wiązany przez czerwony barwnik krwi - hemoglobinę (która następnie dostarcza go do każdej komórki ciała). Odwrotnie zaś przesyłany jest dwutlenek węgla. W rezultacie z płuc odpływa krew obfitująca w tlen i pozbawiona dwutlenku węgla, dopływa do nich natomiast krew uboga w tlen i przesycona dwutlenkiem węgla.
Człowiek ma zwykle dwa płuca - prawe i lewe. Płuco prawe zbudowane jest z trzech płatów, płuco lewe zaś z dwóch płatów (prawdopodobnie ze względu na sąsiedztwo serca). Każdy z płatów zbudowany jest z segmentów, stworzonych z płacików płucnych. Płaciki zaś zbudowane są z gronek płucnych.
Płuca otoczone są opłucną, a przed urazami chronią je przede wszystkim żebra. Ich wypełnianie oraz opróżnianie (wydech) zawdzięczamy pracy mięśni oddechowych, głównie: mięśni międzyżebrowych oraz przepony - rytmicznie kurczącego się mięśnia, który oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej. Ich skurcz powoduje powiększenie objętość klatki piersiowej, dzięki czemu do płuc zassane zostaje powietrze (wdech). Ich rozluźnienie przyczynia się natomiast do pomniejszenia objętości klatki piersiowej. W efekcie płuca kurczą się, a powietrze z ich wnętrza zostaje wypchnięte na zewnątrz organizmu (wydech).
Dorosły człowiek robi około 20 oddechów na minutę, w jego płucach może zmieścić się natomiast nieco ponad 5 litrów powietrza (to tzw. pojemność całkowita płuc). Około 1,2 litra pozostaje w nich nawet przy najgłębszym wydechu, dzięki czemu płuca się nie zapadają (jest to tzw. objętość zalegająca płuc). Podczas przeciętnego wdechu do płuc dociera około 500 ml powietrza, co nazywamy objętością oddechową. Jeśli natomiast wykonamy maksymalny, głęboki wdech, może do nich dotrzeć nawet około 4 litrów powietrza (tzw. pojemność życiowa). Objętości i pojemności płuc mierzy się za pomocą urządzenia zwanego spirometrem (więcej na temat spirometrii).
Układ oddechowy - najczęstsze dolegliwości
Najczęstsze dolegliwości ze strony układu oddechowego to kaszel i katar (czyli nieżyt nosa). Ten pierwszy to naturalny odruch, który pozwala na usunięcie z organizmu substancji obcych (np. ciał obcych czy pyłów), jak i nadmiaru gromadzącej się w układzie oddechowym wydzieliny. Wywołuje go podrażnienie receptorów kaszlowych - struktur rozlokowanych w całym układzie oddechowym. Najczęściej jest on objawem stanu zapalnego dróg oddechowych, spowodowanego infekcją wirusową lub bakteryjną. Bywa także objawem alergii oraz podrażnienia dróg oddechowych, np. przez dym papierosowy. Może jednak świadczyć o poważniejszych schorzeniach, takich jak gruźlica, koklusz czy nowotwory, ale i chorobach pozapłucnych, np.: chorobie refluksowej przełyku, przewlekłych i ostrych zapaleniach zatok, chorobach ucha wewnętrznego oraz schorzeniach i wadach serca. Z kaszlem, zwłaszcza przewlekłym i męczącym warto zgłosić się do internisty, który zaleci odpowiednie postępowanie lub skieruje nas do specjalisty.
Kichanie od czasu do czasu lub konieczność wydmuchania z nosa zalegającej wydzieliny, to procesy całkowicie naturalne, które pozwalają oczyścić drogi oddechowe z zanieczyszczeń. Czasem jednak odpowiadające za oczyszczanie nosa rzęski nabłonka migawkowego zostają unieruchomione, np. gdy zbyt długo przebywamy w zbyt suchych i przegrzanych pomieszczeniach, wdychamy drażniące substancje, czy zostaniemy zaatakowani przez wirusy i bakterie. Nieżyt nosa, czyli katar, to objaw stanu zapalnego błon śluzowych. W jego wyniku w naszym nosie pojawia się wydzielina - początkowo wodnista i bezbarwna, która z czasem staje się gęstsza i zmienia kolor (więcej na ten temat: O czym nas informuje wygląd wydzieliny z nosa?). Jeśli katar nie minie sam w przeciągu kilku dni, a zwłaszcza wtedy, gdy się zaostrzy, trzeba udać się do lekarza. Nos, który nie pracuje sprawnie, jest bramą, otwartą dla zanieczyszczeń i zarazków, które mogą zaatakować nasz układ oddechowy.
Częstym towarzyszem kaszlu i kataru bywa także chrypka. Zwykle jej przyczyną jest podrażnienie strun głosowych, np. przez dym papierosowy czy ich nadwyrężenie. Może ona być także efektem infekcji, która dotknęła krtani, ale również raka krtani lub gardła, refluksu żołądkowo-przełykowego czy niedoczynności tarczycy. Jak w przypadku większości dolegliwości, po pomoc do lekarza trzeba zgłosić się, jeśli chrypka towarzyszy nam dłużej niż tydzień, a jeśli towarzyszą jej trudności w przełykaniu czy oddychaniu, warto zrobić to niezwłocznie.
Ból gardła to zwykle skutek infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Nie powinniśmy go jednak lekceważyć, zwłaszcza, jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas (utrzymuje się dwa tygodnie lub dłużej). Może to oznaczać chorobę poważniejszą niż zwykłe przeziębienie, w tym: przewlekłe zapalenie gardła, a nawet choroby nerek.
Dolegliwością, która wymaga niezwłocznej wizyty u lekarza są natomiast wszelkie problemy z oddychaniem, w tym duszność czy świszczący oddech. U dziecka mogą one być spowodowane dostaniem się do dróg oddechowych ciała obcego. U dorosłego mogą zaś świadczyć o poważnych schorzeniach, zarówno układu oddechowego, jak i krwionośnego, np. rozedmy płuc, astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy niewydolności układu krążenia.
Czytaj również:
Kaszel suchy - jak sobie ulżyć?
Po co ci ten katar, czyli jak działa ludzki nos
Układ oddechowy - najczęstsze schorzenia
Jednymi z najczęstszych schorzeń układu oddechowego są stany zapalne, które mogą dotykać różnych jego części. Wśród nich można wymienić chociażby zapalenie zatok przynosowych, zapalenie oskrzeli czy zapalenie płuc. Zwykle towarzyszy im kaszel, katar, ale również ból głowy (w zapaleniu zatok charakterystycznym objawem są bóle głowy przy pochylaniu) oraz ból w klatce piersiowej (szczególnie przy zapaleniu płuc). W poważniejszych wypadkach, zwłaszcza gdy pojawia się gorączka oraz ropna wydzielina z dróg oddechowych, konieczne jest zastosowanie antybiotyków. Każde z tych schorzeń wymaga wizyty u lekarza. Nieleczone zapalenie zatok i zapalenie oskrzeli mogą nabrać charakteru przewlekłego. Mamy z nimi do czynienia, kiedy objawy choroby utrzymują się przez kilka miesięcy i często nawracają, przez kilka kolejnych lat. Ich leczenie jest zwykle długotrwałe, drogie i nie zawsze w pełni skuteczne, najlepiej zatem zapobiegać ich rozwojowi.
Większość wywołanych przez wirusy zapaleń górnych dróg oddechowych nazywamy zwykle po prostu przeziębieniem, które często mylimy z grypą. Choć ich objawy są podobne (ból gardła, kaszel, katar, rozbicie, szybkie męczenie się, gorączka), można je rozróżnić. Przeziębienie rozwija się zwykle przez kilka dni, a nasz stan pogarsza się stopniowo. Towarzysząca mu gorączka nie przekracza 38-39 stopni Celsjusza i utrzymuje się najczęściej przez 1-2 dni. Grypa zwykle atakuje nagle, dosłownie „zwalając z nóg” i siejąc w organizmie spustoszenie. Gorączka pojawia się natychmiast i jest wyższa niż przy przeziębieniu - osiąga nawet powyżej 40 stopni Celsjusza. Często towarzyszą jej ogólne rozbicie, bóle stawów, a także ból w klatce piersiowej. Jej powikłaniem może być zapalenie płuc.
Podobne objawy do grypy i przeziębienia u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych (mniej więcej do 25 roku życia) mogą być również oznaką anginy. Bardzo charakterystyczny jest dla niej ból gardła, poważnie utrudniający przełykanie oraz powiększenie węzłów chłonnych. W przypadku anginy ropnej pojawia się również biały lub żółty nalot na migdałkach (skupiskach tkanki limfatycznej, znajdujących się w obrębie początkowego odcinka układu oddechowego, głównie gardła). Choć lekkie przeziębienie łatwo wyleczyć domowymi sposobami, gdy pojawi się gorączka lub wtedy, kiedy podejrzewamy grypę czy anginę, należy udać się do lekarza, który zaleci odpowiednie postępowanie (więcej na ten temat: Przeziębienie, grypa, a może angina? Co mi dolega?).
Do najczęstszych przewlekłych chorób zapalnych układu oddechowego należy astma oskrzelowa, którą uważa się obecnie za chorobę cywilizacyjną. W wyniku długotrwałego stanu zapalnego dochodzi w niej do nadreaktywności oskrzeli, czyli ich „przesadnego” reagowania nawet na nieszkodliwe czynniki. Objawia się ona: napadami duszności, które pojawiają się przede wszystkim nocą lub nad ranem (ale także po wysiłku fizycznym), świszczącym oddechem, uczuciem ściskania w klatce piersiowej, ale również suchym kaszlem (z gęstą, trudną do odkrztuszenia wydzieliną). W przypadku astmy alergicznej, mogą się również pojawiać: katar, łzawienie spojówek oraz swędzące zmiany skórne. Podejrzewając astmę u siebie lub dziecka udaj się niezwłocznie do lekarza. Obecnie można z nią normalnie żyć, przyjmując leki przeciwzapalne oraz - w razie wystąpienia napadu astmy (czyli napadu duszności) – leki rozszerzające oskrzela. Nieleczona może natomiast prowadzić do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i wszelkich jej powikłań.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), to obok choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu jedna z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Większość chorych to osoby, które paliły lub palą papierosy. Jej źródłem jest przewlekły stan zapalny, wywołany najczęściej przez takie czynniki drażniące, jak dym papierosowy czy zanieczyszczenia środowiska. Na jego podłożu rozwija się choroba, która z czasem uszkadza płuca (prowadząc do rozedmy płuc, czyli uszkodzenia pęcherzyków płucnych) i pogarsza ich funkcjonowanie. Jej typowym objawem jest uporczywy kaszel, pojawiający się zwykle w ciągu dnia, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny. Choremu doskwiera również duszność (trudność ze złapaniem powietrza), która początkowo pojawia się jedynie po wysiłku, później zaś także w trakcie spoczynku. Osoba chora na POChP powinna przebywać pod stałą opieką lekarza pulmonologa i stale przyjmować zalecane leki, a także bezwzględnie rzucić palenie. Nieleczone, schorzenie to prowadzi do całkowitej niewydolności oddechowej.
Rak płuca (także rak oskrzela) to najczęstszy nowotwór złośliwy, zarówno w Polsce, jak i na świecie. Zwykle atakuje po 60 r ż., chociaż zapadają na niego również osoby w średnim wieku. Co roku staje się on przyczyną śmierci ponad 22 000 naszych rodaków. Eksperci od lat alarmują, że ryzyko zachorowania jest szczególnie wysokie wśród palaczy. Badania profilaktyczne powinny wykonywać szczególnie te osoby, które palą papierosy w dużych ilościach lub od dłuższego czasu, zwłaszcza powyżej 20-30 lat. Warto pamiętać, że początkowo może on nie dawać żadnych objawów, a kiedy się one pojawią, może być już za późno na skuteczne leczenie.
Zaalarmować powinny nas takie objawy, jak utrzymujący się od 2-3 tygodni kaszel (a także każda zmiana jego charakteru), duszność (brak tchu, uczucie niemożności zaczerpnięcia oddechu), krwioplucie, częste infekcje dróg oddechowych, przewlekłe zmęczenie, niewyjaśniona utrata masy ciała oraz bóle w klatce piersiowej. Po ukończeniu 50 r. ż., zwłaszcza, jeśli palimy naprawdę dużo (tj. ok 2 paczek papierosów dziennie), warto co roku zgłosić się na badania. Najskuteczniejszą metodą wykrywania zmian nowotworowych w płucach jest obecnie tomografia komputerowa. Wcześnie wykryty, rak płuca daje szanse na wyleczenie. Niestety zwykle wykrywa się go w bardziej zaawansowanych stadiach. Na wczesnym etapie choroby najlepszą metodą jest leczenie operacyjne. Im jest ona bardziej zaawansowana, stosuje się również chemioterapię i radioterapię lub ich połączenie.
Czytaj również:
Kaszel u palacza objawem śmiertelnej choroby?
Rak płuca: jak się badać, by mieć szansę na ratunek?
Układ oddechowy - kto go wyleczy?
Działem medycyny, który zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób układu oddechowego jest pulmonologia. Lekarz pulmonolog to jednak przede wszystkim specjalista od poważniejszych schorzeń, takich, jak: astma oskrzelowa (zazwyczaj leczy ją w porozumieniu z alergologiem), gruźlica, mukowiscydoza, przewlekła obturacyjna choroba płuc, pylica, sarkoidoza czy rak płuc.
By dostać się do niego na wizytę potrzebujesz skierowania od internisty, choć - jak każdego specjalistę - można odwiedzić go również prywatnie (a więc odpłatnie). Oprócz podejrzenia konkretnych chorób, lekarz pierwszego kontaktu może do niego skierować również wtedy, gdy sam nie będzie w stanie ustalić przyczyny dolegliwości (np. przewlekłego kaszlu). Nie ma jednak sensu pędzić do pulmonologa z każdym katarem czy kaszlem.
Diagnozą i leczeniem operacyjnym schorzeń narządów klatki piersiowej zajmuje się również torakochirurgia. Torakochirurg to specjalista, który w Polsce operuje głównie w przypadku raka płuca (zwykle we współpracy z onkologiem), ale również leczy operacyjnie inne części układu oddechowego, znajdujące się w obrębie klatki piersiowej.
Diagnozowaniem i leczeniem narządów głowy i szyi, które są częściami układu oddechowego - w tym nosa, krtani i gardła - zajmuje się także otolaryngologia (zwana też laryngologią). Lekarz laryngolog (otolaryngolog), oprócz leczenia farmakologicznego, wykonuje również zabiegi - zarówno endoskopowe (np. usunięcie ciała obcego z dróg oddechowych), jak i chirurgiczne.
W obręb otolaryngologii zaliczamy foniatrię - dział zajmujący się diagnozą i leczeniem problemów i schorzeń narządu mowy. Porady lekarza foniatry można zasięgać na przykład w przypadku chorób krtani, nieprawidłowego funkcjonowania strun głosowych, czy zbyt długo utrzymującej się chrypki.
Nauką, która zajmuje się kształtowaniem właściwej mowy oraz usuwaniem wad wymowy jest z kolei logopedia. Logopeda zajmuje się m.in. takimi zaburzeniami mowy, jak jąkanie, ale również może wspierać innych specjalistów w terapii takich schorzeń, jak np.: choroba Parkinsona, afazja, rozszczepienie podniebienia czy porażenie mózgowe.
