CO PRZECHOWUJEMY

W Banku DNA i Tkanek przechowywany jest materiał genetyczny wybranych gatunków roślin zebranych z terenu Puszczy Białowieskiej w 2017 i 2018 roku. Bank DNA tworzą również próbki DNA roślin pochodzących z terenu poza Puszczą Białowieską, w tym z obszaru Biebrzańskiego Parku Narodowego. Wiele z gatunków, których materiał genetyczny zdeponowano w banku DNA, objęta jest ochroną gatunkową (na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin). Wiele z nich wpisanych jest do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin Paprotników i Roślin Kwiatowych (Kaźmierczakowa i in. 2014) oraz Polskiej Czerwonej Listy Paprotników i Roślin Naczyniowych (Kaźmierczakowa i in. 2016). Część z gatunków objęta jest Dyrektywą Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, jako gatunki istotne dla Unii Europejskiej, których występowanie stanowi podstawę tworzenia specjalnych obszarów ochrony Natura 2000. Wśród gatunków zdeponowanych w banku DNA znalazły się również takie, które wpisano na Światową Czerwoną Listę Gatunków Zagrożonych IUCN.

Lista zabezpieczonych gatunków uwzględnia m.in. gatunki wskaźnikowe starych lasów, gatunki wierne (charakterystyczne) dla poszczególnych syntaksonów (na podstawie Przewodnika do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, W. Matuszkiewicz 2012), gatunki reliktowe, rzadkie, zagrożone wyginięciem. Wśród zbankowanych roślin, znajdują się taksony o specyficznych wymaganiach ekologicznych, rośliny występujące na stanowiskach silnie izolowanych. Znaczna część gatunków, których zasoby genowe znalazły się w Banku DNA reprezentowana była przez nieliczne populacje, ograniczone w wielu przypadkach do kilku osobników na stanowisku.

STATYSTYKI BANKU DNA I TKANEK 

BANK TKANEK: 1585 fragmentów tkanek = 105 gatunków = 26 rodzin botanicznych

BANK DNA: 451 próbek DNA = 103 gatunków

HERBARIUM: 203 okazy zielnikowe = 103 gatunków w herbarium

Gatunek rośliny: Turówka wonna
Nazwa łacińska: Hierochloë odorata (L.) P.Beauv.
Rodzina: Wiechlinowate / Poaceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną częściową, (2) Polska Czerwona Lista Paprotników i Roślin Naczyniowych 2016 (kategoria zagrożenia VU).

Dawniej masowo pozyskiwana do produkcji alkoholi, w szczególności tzw. żubrówki (w podaniach ludowych Hierochloë odorata nazywana bywa żubrówką lub trawą żubrową), co przyczyniło się do znacznego zmniejszenia liczby jej stanowisk. Jest przykładem rośliny, która dawniej podawana była z terenu Puszczy Białowieskiej, ale od pewnego czasu jej występowanie nie zostało potwierdzone w tym kompleksie leśnym.

Gatunek rośliny: Arnika górska
Nazwa łacińska: Arnica montana L.
Rodzina: Astrowate / Asteraceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną ścisłą, (2) Załącznik V Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, (3) Polska Czerwona Księga Roślin Paprotniki i Rośliny Kwiatowe 2014 (kategoria zagrożenia VU), (4) Polska Czerwona Lista Paprotników i Roślin Naczyniowych 2016 (kategoria zagrożenia VU), (5) Światowa Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych IUCN.

Jest przykładem rośliny, która ze względu na liczne właściwości lecznicze, ucierpiała z powodu jej niekontrolowanego zbioru.

Gatunek rośliny: Bezlist okrywowy
Nazwa łacińska: Buxbaumia viridis (MOUG.) BRID.
Rodzina: Bezlistowate / Buxbaumiaceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną ścisłą, (2) Załącznik V Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.

Przykład taksonu o specyficznych wymaganiach ekologicznych.

Gatunek rośliny: Podejźrzon rutolistny
Nazwa łacińska: Botrychium multifidum (S. G. Gmel.) Rupr.
Rodzina: Nasięźrzałowate / Ophioglossaceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną ścisłą, (2) Polska Czerwona Księga Roślin Paprotniki i Rośliny Kwiatowe 2014 (kategoria zagrożenia CR), (4) Polska Czerwona Lista Paprotników i Roślin Naczyniowych 2016 (kategoria zagrożenia CR).

Bardzo rzadki gatunek paproci.

Gatunek rośliny: Wierzba lapońska
Nazwa łacińska: Salix lapponum L.
Rodzina: Wierzbowate / Salicaceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną ścisłą, (2) Polska Czerwona Lista Paprotników i Roślin Naczyniowych 2016 (kategoria zagrożenia CR).

Gatunek ten występuje w Polsce jedynie na Mazurach, Podlasiu i Lubelszczyźnie. Spotkać go również można na izolowanych stanowiskach w Sudetach. Przyczyną zaniku tego krytycznie zagrożonego wymarciem taksonu, oprócz zmian siedliskowych, jest mieszanie się z innymi przedstawicielami wierzb.

Gatunek rośliny: Turzyca Buxbauma
Nazwa łacińska: Carex buxbaumii WAHLENB.
Rodzina: Turzycowate / Cyperaceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną ścisłą, (2) Polska Czerwona Lista Paprotników i Roślin Naczyniowych 2016 (kategoria zagrożenia CN), (3) Światowa Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych IUCN.

Gatunek należy do najrzadszych elementów rodzimej flory, wpisana jest ona do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (EN), objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Takson ten występuje na izolowanych stanowiskach, głównie w woj. podlaskim i lubelskim. W dolinie Biebrzy posiada wyjątkowo liczną populację.

Gatunek rośliny: Tajęża jednostronna
Nazwa łacińska: Goodyera repens (L.) R. BR.
Rodzina: Storczykowate / Orchidaceae
Ochrona gatunkowa: (1) Gatunek objęty ochroną ścisłą, (2) Polska Czerwona Lista Paprotników i Roślin Naczyniowych 2016 (kategoria zagrożenia NT).

Przykład gatunku storczyka, który w skutek gradacji kornika drukarza i zamierania świerka w Puszczy Białowieskiej, może zniknąć z terenu Puszczy Białowieskiej.