5 Barok - Powtã Rzeniowa Karta Pracy

BAROK
KARTA PRACY NR 6
Orient a kultura sarmacka (fragment)

Orientalizacja stroju i smaku artystycznego szlachty nastąpiła na dobre za panowania króla
Jana III Sobieskiego, kiedy to „zwyciężona i upokorzona Turcja wywarła w przeciągu kilku lat więcej
wpływu na fizjonomię obyczajową szlachty, aniżeli przez setki lat wywierała groźna i zwycięska”.
[...] Naśladowano Turków w strojach, ale nie w obyczajach [...]. Z pojęciem orientu nie kojarzono
wówczas żadnych ujemnych treści. Sama szlachta wyprowadzała chętnie swe pochodzenie od
dawnych Sarmatów, którzy opuściwszy w pierwszych wiekach naszej ery swe siedziby, położone
między Donem a dolną Wołgą, podbili tereny rozciągające się od Dniepru po Wisłę, obracając
tamtejszą ludność w niewolników. Pochodzenie od wschodnich rycerzy nie było w oczach szlachty
czymś gorszym od związków rodowych z dawnymi Rzymianami, do czego tak chętnie przyznawała
się szlachta litewska.
W szybkiej i bezkolizyjnej adaptacji pewnych elementów kultury orientalnej pewną rolę
odegrała również okoliczność [...], że adaptacja ta zbiegła się ze społecznym i kulturalnym awansem
sporej części warstwy szlacheckiej. Wielu przedstawicieli tego stanu pozostawało oczywiście na
poziomie zaściankowej biedoty [...]. Część szlachty dała jednak początek nowej warstwie
magnackiej, tworzącej się na przełomie XVI i XVII wieku, wiele zaś rodzin, nie dochodząc do
szczebla magnackiego, znacznie się wzbogaciło. Tym ludziom z ówczesnego awansu właściwe było
zamiłowanie do tego, co barwne, lśniące i bogate (przynajmniej z pozoru). [...]
Synkretyzm kulturalny, tak charakterystyczny dla sarmatyzmu, nie dotyczył w najmniejszym
stopniu ideologii. Noszenie stroju wzorowanego na tureckim nie świadczyło o sympatiach dla ustroju
tego państwa. [...] Jak się wydaje, sarmatyzm był w pewnej mierze świadomy swego nadrzędnego
stanowiska w stosunku do kultury krajów otaczających Rzeczpospolitą od wschodu czy południa.
Nie stanowił on przy tym jakiejś radykalnej i zdecydowanej próby oderwania nas od Europy
Zachodniej. Nadal bowiem uczestniczono w ogólnoeuropejskim życiu kulturalnym, korzystając m.in.
z dorobku cywilizacji antycznej, czytając dzieła w języku łacińskim (a później francuskim), realizując
wzorce barokowej architektury czy malarstwa. [...] Szlachta nie miała najmniejszych wątpliwości co
do tego, że stanowimy integralną część Europy, pojmowanej jako pewna wspólnota, opartą na
tożsamości kultury, wyznania i tradycji politycznych. [...] Wzajemne wpływy kultury Wschodu
i Zachodu zazębiały się u nas, nigdy jednak się na siebie wzajemnie nie nakładały. Orient oddziaływał
na sztukę dekoracyjną, ubiory czy broń, Zachód na literaturę, budownictwo, w pewnym stopniu
naukę. Żaden z tych dwóch wielkich systemów kulturalno-cywilizacyjnych nie wywierał natomiast
istotnego wpływu na kształt ustrojowy Polski [...].
Janusz Tazbir, Orient a kultura sarmacka, [w:] Spotkania z historią, Warszawa 1979, s. 56
Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

1. Dokończ zdanie.
Pojęcie „orient” miało w dobie sarmackiej zabarwienie
□ A. pejoratywne. □ B. pozytywne. □ C. neutralne.
2. Podaj dwa powody adaptacji wielu elementów kultury orientalnej w Rzeczypospolitej doby
baroku.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
3. Wyjaśnij, jak rozumiesz użyte przez J. Tazbira pojęcie „synkretyzm kulturalny”.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
4. Znajdź w 3. akapicie i zacytuj zdanie, które stanowi potwierdzenie tezy autora: „Wzajemne
wpływy kultury Wschodu i Zachodu zazębiały się u nas, nigdy jednak się na siebie wzajemnie
nie nakładały”.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
5. Wyjaśnij, jakiemu stereotypowi odnoszącemu się do kultury sarmackiej zaprzecza autor

tekstu w 3. akapicie.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
6. Dokończ zdanie.
W tekście Janusza Tazbira dominuje styl
□ A. publicystyczny. □ A. naukowy.
□ A. popularnonaukowy. □ A. artystyczny.
Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

5 Barok - Powtã Rzeniowa Karta Pracy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

5 Barok - Powtã Rzeniowa Karta Pracy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAROK

Orient a kultura sarmacka (fragment)

Materiały do serii „Sztuka wyrazu” pobrane ze strony www.gwo.pl

Pojęcie „orient” miało w dobie sarmackiej zabarwienie

□ A. pejoratywne. □ B. pozytywne. □ C. neutralne.

3. Wyjaśnij, jak rozumiesz użyte przez J. Tazbira pojęcie „synkretyzm kulturalny”.

5. Wyjaśnij, jakiemu stereotypowi odnoszącemu się do kultury sarmackiej zaprzecza autor

W tekście Janusza Tazbira dominuje styl

You might also like